<< საქართველოში ლიბერალიზმს ავტომატურად აიგივებენ ანტიეროვნულობასთან, რაც ჩვენი საზოგადოების უმრავლესობის დაბალი განათლების შედეგია>>…
ნინო ცხვარაძე 591 98 24 30
liberalizmis fundamenturi Rirebulebebia sazogadoebis yoveli wevris piradi
Tavisufleba da piradi pasuxismgebloba; arCevnebisa da gaerTianebebis Tavisufleba; xelisuflebis dayofa; kanonis uzenaesoba; sazogadoebis demokratiuli mSenebloba da sazogadoebis demokratiuli kontroli saxelmwifoze; kerZo sakuTreba, ekonomikuri Tavisufleba, sabazro ekonomika; uflebaTa da warmatebis miRwevis SesaZleblobaTa Tanasworoba yoveli moqalaqisaTvis. postsabWoTa realobaSi, qveynis ganviTarebis
erTaderT swor gzad bevrs ultraliberalizmi miaCnda – sruli Tavisufleba, Tumca dRes ukve saubroben im safrTxeebze, romlebic postsabWoTa memkvidreobis pirobebSi am ideis integrirebas mohyva
mainc ra safrTxeebi SeiZleba iyos es? aris Tu ara liberalizmi zianis mimyenebeli iseTi mcirericxovani eris erovnulobisTvis, rogoric saqarTveloa? Temaze `aWarasTan~ politologma aslan lorTqifaniZem isaubra.
– es saxelmwifosa da sazogadoebis `siymawvilis senia~. Cven etapobrivad gamovdivarT am mdgomareobidan. nebismieri radikaluri ideologia, iqneba memarcxene Tu memarjvene, saSiSia saxelmwifosTvis. mecnierulad dadasturebuli faqtia, rom totalitaruli saxelmwifodan demokratiulSi gadasvla Zalian rTuli procesia, avtoritarulidan ki SedarebiT ioli. postsabWouri periodi Cven amitomac yvelaze mZimed gaviareT: radikaluri azrovneba, samoqalaqo omi, samamulo omi, gauTavebeli mitingebi da SfoTi sazogadoebaSi, radikaluri nacionalizmi. am yvelafers mohyva ekonomikis gaCanageba, mosaxleobis migracia, sazogadoebis fragmentacia da a.S. es procesi, samwuxarod, jer kidev ar dasrulebula.
– ayenebs Tu ara ultraliberalizmi zians erovnulobas, gansakuTrebiT iseTi mcirericxovani eris, rogoric Cven varT?
– ultraliberalizmi, romelsac fsevdoliberalizmTan aigiveben, iseve, rogorc ultranacionalizmi, nebismieri saxelmwifosa da sazogadoebisaTvis, msofliosTvis saSiSi senia. radikalur memarjvene ideologias miekuTvneba faSizmi, xolo radikalur memarcxene ideologias – komunizmi. Tanamedrove msoflioSi praqtikulad aRar arsebobs mkafio zRvari zomier memarcxene da memarjvene ideologiebs Soris – memarcxene ideologiam memarjvene ideologiis Tvisebebi SeiZina, iseve rogorc memarjvene ideologiam – memarcxene ideologiis. saqarTveloSi zomier liberalizmze mcdari damokidebulebaa Camoyalibebuli. es ideologia miCneulia Cveni subkulturis mtrad. TiTqos liberalizmi aris gaxrwnili, antierovnuli ideologia, rac realobisgan Sors mdgari mosazrebaa. sazogadoebis umravlesobam, samwuxarod, ar icis am ideologiis Sinaarsis Sesaxeb. ideologia berZnuli sityvaa da niSnavs moZRvrebas ideebis Sesaxeb. yvela saxis politikuri ideologia jgufdeba e.w. memarcxene, memarjvene da centristul ideologiebad. `memarcxene~ politikur ideologias miekuTvneba: socializmi da social-demokratia, `memarjvenes~ – liberalizmi, neoliberalizmi, xolo `centristuls~ – konservatizmi, neokonservatizmi. am ideologiebs Soris sxvaoba, ZiriTadad, gamoixateba saxelmwifos mier pirovnebis cxovrebaSi, sabazro ekonomikaSi Carevis masStabebSi. memarcxene politikuri ideologia saxelmwifo regulirebis masStabebis zrdazea orientirebuli, xolo memarjvene ideologia – mis maqsimalur minimizirebaze. liberalizmi warmoiSva franguli sityvisgan `liberalis~, rac niSnavs Tavisuflebas. misi ZiriTadi maxasiaTebelia pirovnebis bunebrivi uflebebisa da Tavisuflebebis uzenaesoba, xelSeuxebloba. liberalizmi adamianis uflebebsa da Tavisuflebebs prioritets aniWebs saxelmwifosa da sazogadoebis interesebze. liberalizmi moiTxovs moqalaqeTa gansakuTrebiT maRal politikur da samarTlebriv pasuxismgeblobas, TviTSegnebas. liberaluri ideologiis ideebi pirvelad saqarTveloSi ganaviTares aleqsandre amilaxvarma (1750-1802 w.w.), solomon dodaSvilma, ilia WavWavaZem (1832-1907 w.w), nikoloz baraTaSvilma da sxvebma.
– batono aslan, evrokavSirs, saerTaSoriso organizaciebs liberalizmis gziT mihyavT msoflio globalizaciisken, rac badebs nacionalizms, anu adamianebs umwvavdebaT erovnulobis SegrZneba da isini xedaven safrTxes liberalizmSi. aris Tu ara es ase?
– Tanamedrove msoflioSi marTlac SeiniSneba liberalizmis krizisi da nacionalizmis aRzeveba. am process mniSvnelovani biZgi misca trampis gamarjvebam saprezidento arCevnebSi, lepenis mzardma reitingma, didi britaneTis evrokavSiridan gasvlis procesis dawyebam da a.S. dasavleTis qveynebSi nacionalizmis zrdis erT-erTi ZiriTadi mizezi ucxoeli migrantebis mozRvavebaa. Cven mkafiod unda ganvasxvavoT erTmaneTisagan ultraliberalizmi da liberalizmi, iseve rogorc patriotizmi da ultranacionalizmi. nebismieri radikalizmi, es iqneba liberalizmSi Tu nacionalizmSi, aris saSiSi msofliosTvis. aranair safrTxes liberalizmi ar Seicavs, iseve rogorc zomieri nacionalizmi. liberalizmi yvelaze ukeT icavs adamianis ZiriTad uflebebsa da Tavisuflebebs, mis identobas, subkulturas, tradiciebs. dasavleT evropis liberalur saxelmwifoTa umravlesoba konstituciuri monarqiis mmarTvelobis matarebelia, sadac saxelmwifos meTauris – monarqis arseboba xazs usvams saxelmwifoSi tradiciebis mimarT pativiscemas, mis dacvas. saqarTvelos Tavisi subkulturis SenarCuneba da ganviTareba evrosivrceSi integraciiTac SeuZlia. evrokavSiri multikulturuli gaerTianebaa, romelic masSi Semavali qveynebis kulturul mravalferovnebaze dgas. Tumca maT aerTianebT erTiani, demokratiuli Rirebulebebi da faseulobebi. liberalizmsa da nacionalizms ufro meti aerTianebT, vidre aSorebT. samwuxarod, saqarTveloSi liberalizmi da nacionalizmi erTmaneTTan dapirispirebul cnebebad aRiqmeba. Sesabamisad, sazogadoebac am niSniT aris dajgufebuli da dapirispirebuli, rac politikuri anomaliaa.
– neoliberalizmi gulisxmobs individis Tavisuflebas, resursis bolomde misawvdomobas, gaazrebas imisa, Tu ra aris saWiro imisTvis, rom ganviTarde. auwyo Tu ara sazogadoebam amas fexi?
– 1929-1933 wlebSi mTel msoflioSi kapitalisturi, liberaluri qveynebi Rrma ekonomikurma krizisma moicva, ramac socialuri uTanasworobis masStabebis mniSvnelovani zrda gamoiwvia. mosaxleobis masobrivma gaRatakebam gaauferula liberaluri Rirebulebebi anu pirovnebis uflebebisa da Tavisuflebebis maRali xarisxi. am mizezis gamo liberalizmma saxecvlileba ganicada da warmoiSva neoliberalizmis ideologia. es transformirebuli ideologia iTvaliswinebs saxelmwifos socialuri funqciebis gafarToebas, misi rolis zrdas finansuri resursebis gadanawilebaSi, ekonomikaSi saxelmwifos Carevis masStabebis zrdas, msxvili biznesidan meti gadasaxadebis amoRebas da mis mimarTvas socialuri proeqtebis dafinansebis gasazrdelad. liberalizmi neoliberalizmiT dauaxlovda da didwilad gadafara memarcxene anu social-demokratiuli ideologia. Tanamedrove msoflioSi TiTqmis SeuZlebeli xdeba liberalizmisa da socializmis ideologiebs Soris mkafio sazRvrebis gavleba. maT Soris sxvaoba ukve pirobiT xasiaTs atarebs.
– rogor fiqrobT, sad gadis zRvari liberalizmsa da ultraliberalizms Soris?
– maT Soris mkafio zRvris gavleba SesaZlebelia. ultraliberalizmi or aspeqtSi vlindeba, pirveli – faSizmSi, romelsac mTeli msoflio gmobs da meorec – saxelmwifos socialuri valdebulebebisgan TiTqmis srulad gaTavisuflebaSi. saxelmwifos socialuri pasuxismgeblobisgan mTlianad gaTavisufleba ver xerxdeba iseT maRalganviTarebul qveynebSic ki rogorebicaa, magaliTad: aSS, germania, iaponia, didi britaneTi da a.S. Tumca am qveynebSi saxelmwifo yvelaze naklebad ereva sabazro ekonomikaSi. liberalizmi ambobs, rom yvela moqalaqe dabadebidanve aris Tanaswori anu is icavs SesaZleblobebis Tanasworobas, magram es ar niSnavs moqalaqeTa srul Tanasworobas, radgan SesaZleblobaTa Tanasworoba amis garanti ver aris. adamianebs am pirobebSi ugrovdebaT gansxvavebuli materialuri, finansuri resursebi anu uTanasworoebi arian. neoliberalizmi cdilobs am uTanasworobis masStabebi Seamciros sabazro ekonomikaSi zomieri Carevis gziT: antimonopoliuri RonisZiebebiT, socialuri xarjebis zrdiT, ekonomikis mastimulirebeli saxelmwifo programebiT. mas am xarjebis dasafarad uwevs gadasaxadebis zrda, rac kompaniebs uzRudavs Tanxebis isev biznesSi Cadebas, warmoebis gafarToebas, Sesabamisad, damatebiTi samuSao adgilebis Seqmnas. mecnierebi cdiloben saxelmwifos sabazro ekonomikaSi, individis cxovrebaSi Carevis masStabebis optimaluri xarisxi monaxon ise, rom erTi mxriv, ar Searyion sabazro ekonomikis, jansaRi konkurenciis, moqalaqeTa ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis principebi, xolo meore mxriv, daicvan individis socialuri uflebebi, Seamciron socialuri uTanasworobis masStabebi.
– liberalizmsa da antierovnulobas Soris sad gadis zRvari?
– saqarTveloSi liberalizms avtomaturad aigiveben antierovnulobasTan, rac Cveni sazogadoebis umravlesobis dabali ganaTlebis Sedegia. TiTqos liberalizmi gvarTmevs qarTvelobas anu subkulturas da sxva mcdari mosazrebebi. liberaluri Rirebulebebi, marTalia, Cvens kulturasTan srul harmoniaSi ar aris, Tumca qarTul tradiciebTan bevri msgavseba SeiZleba vipovoT. qalisa da mamakacis Tanasworoba jer kidev me-12 saukuneSi daweril `vefxistyaosanSi~ gvxvdeba. mTel msoflioSi cnobili qarTuli cekvebis umravlesoba aseve asaxavs qalisa da mamakacis Tanasworobas. saqarTvelos ar aqvs demokratiuli saxelmwifos mSeneblobis gamocdileba, Tumca Cven mokle droSi am kuTxiT didi progresi ganvicadeT. Cveni qveyana regionSi lideria demokratiis xarisxiT, liberaluri ekonomikiT. miuxedavad amisa, Cven mwvaved aRviqvamT seqsualuri umciresobebis uflebebis dacvis sakiTxs. gvgonia, rom Tu evrokavSirSi gavwevriandebiT, avtomaturad saqarTveloSi dakanondeba erTnairsqesianTa qorwineba da qveyana dakargavs identobas. evrokavSiris arc erT qveyanas ar aqvs msgavsi valdebulebebi, aravin gvaiZulebs msgavsi nabiji gadavdgaT. qarTvelebs gviWirs gansxvavebuli eTnikuri kuTvnilebis matarebel adamianebTan da religiur umciresobebTanac Tanacxovreba, arada am mxriv didi gamocdileba gvaqvs. liberalizmi da `erovnuloba~ srul harmoniaSi SeiZleba Tanaarsebobdes. liberaluri Rirebulebebi yvelaze kargi saSualebebia Cveni Tavisuflebis, damoukideblobis, subkulturis SenarCuneba-ganviTarebisTvis.
– rogor viyoT Tanamedrove adamianebi Semwynareblebi, sxvisi azris gamTvaliswineblebi ise, rom ar davarRvioT Cveni eris interesebi da davrCeT qarTvelebad, ar moxdes nivelireba Cveni eris, ar gaviTqvifoT mTel msoflioSi ise, rom damTavrdes saqarTvelos istoria.
– amis uebari wamali aris qveynis, sazogadoebis demokratiuli ganviTarebis gagrZeleba. es procesi ki warmatebuli ver iqneba Tu ar amaRldeba ganaTlebis xarisxi Cvens qveyanaSi. ar var kmayofili Cemi ganaTlebis xarisxiTac da vcdilob, ar mqondes arc erTi iseTi dRe, rom ar wavikiTxo da ar gaviRrmavo codna. saqarTvelos problemebis umravlesobis saTave, samwuxarod, Cveni sazogadoebis umravlesobis ganaTlebis arasakmarisi xarisxia. Cveni mosaxleobis umravlesobam ar icis saqarTvelos istoria im martivi mizezis gamo, rom obieqturi, miukerZoebeli saqarTvelos istoriis saxelmZRvaneloebi ar gvaqvs. saqarTvelos istoria xom Cveni mefeebis karis istorikosebis mier dawerili mefeebis istoriaa da naklebad – qveynis istoria. visurveb qarTuli da ucxouri wyaroebis safuZvliani Seswavlis Semdeg daiweros Cveni qveynis obieqturi istoria.
