,, როგორი რთულიც არ უნდა იყოს, ხელისუფლება და ოპოზიცია უნდა თანხმდებოდეს ასეთ მნიშვნელოვან კონსტიტუციურ ცვლილებებზე”
ნინო ცხვარაძე 591 98 24 30
saqarTvelos parlamentSi ramdenime dRis win
daregistrirda cvlilebebi, romlis Setanac igegmeba
qveynis mTavar kanonSi da specialuri komisiac Seiqmna, romelic daaxloebiT erTi Tvis ganmavlobaSi imuSavebs aRniSnul sakiTxze, ris Semdegac saparlamento ganxilvebi daiwyeba
komisiaSi muSaobaze uars ambobs opoziciuri speqtri garda `patriotTa aliansisa~. parlamentis Tavmjdomaris irakli kobaxiZis gancxadebiT, sakonstitucio cvlilebebi 4 sakiTxs Seexeba. esenia: konstituciidan bonusis sistemis amoReba; saarCevno blokebis erTjeradad – 2020 wlis saparlamento arCevnebisTvis daSveba; rwmenis TavisuflebasTan dakavSirebuli muxlis Casworeba da dazusteba sakonstitucio sasamarTlos uflebamosilebebisa, romelic arCevnebs ukavSirdeba. irakli kobaxiZe irwmuneba, rom es is sakiTxebia, romlebzec veneciis komisiasTan SeTanxmdnen da swored SeTanxmebis Sesabamisad Seicvleba konstituciaSi normebi.
sakonstitucio cvlilebebze `aWarasTan~ konstitucionalistma, samarTlis doqtorma, baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis asocirebulma profesorma malxaz nakaSiZem isaubra.
– batono malxaz, specialuri komisiis muSaobaSi, romelic sakonstitucio cvlilebebis mosamzadeblad unda Seikribos, monawileobas ar apirebs `evropuli saqarTvelo~. daviT baqraZec acxadebs, rom xelisuflebam opozicias dialogis kari dauxura manam, sanam dialogi daiwyeboda… ramdenadaa sarwmuno es gancxadeba da rogor fiqrobT, ratom Tqva uari partiam komisiaSi muSaobaze?
– ver getyviT, ras fiqrobs daviT baqraZe da es partia konkretulad, magram mogexsenebaT, es aris im kanonproeqtis sayovelTao-saxalxo ganxilvis saorganizacio komisia, romelic inicirebulia 2 noembers, parlamentis 116 wevris mier da miznad isaxavs axali sakonstitucio cvlilebebis miRebas, romlis Tanaxmadac 2020 wlis saparlamento arCevnebze partiebs erTjeradad miecemaT saarCevno blokebis Seqmnis ufleba. aseve, gauqmdeba e.w. bonusis sistema, romelic parlamentSi gaunawilebel mandatebs saparlamento arCevnebSi pirvel adgilze gasul partias akuTvnebs. konstituciis mixedviT, sakonstitucio cvlilebebis kanonproeqti unda gamoqveyndes sayovelTao-saxalxo ganxilvisaTvis. swored am komisiam unda uzunvelyos mosaxleobisaTvis axali iniciativebis gacnoba, misi sajaro ganxilva. Aamdenad, es ar gaxlavT sakonstitucio komisia da mxolod am kanonproeqtis teqnikur, formalur ganxilvebs emsaxureba. opoziciis protestis mizezi ki albaT iqidan momdinareobs, rom ZiriTad sakonstitucio cvlilebebze muSaobisas sakonstitucio komisiam ar gaiTvaliswina opoziciis iniciativebi da gaxsovT albaT, rom yvela partiam datova sakonstitucio komisia. faqtobrivad mxolod `qarTulma ocnebam~ miiRo es cvlilebebi, opoziciuri partiebis monawileobis gareSe. Aamitomac, axali sakonstitucio cvlilebebis sayov-elTao-saxalxo ganxilvebSi monawileoba, albaT, mxolod formaluri saxis iqneba, rogorc yvela wina saxalxo ganxilvis Sexvedrebi da rogorc Cans, opozicia ar Tvlis mizanSewonilad masSi monawileobas. Cemi azriT, Tu xelisuflebas surda opoziciis mosazrebebis gaTvaliswineba, es ZiriTadi cvlilebebis miRebisas SeeZlo gaekeTebina.
– `erTiani nacionaluri moZraoba~ sasacilo faratina furcels adarebs qveynis mTavar kanons da dasZens, rom rogorc surs, ise Wris da keravs mas mmarTveli gundi. rogori damokidebuleba hqonda yofil xelisuflebas konstituciis mimarT wlebis win? uxerxuli xom ar aris maTi mxridan moqmedi xelisuflebisken TiTis gaSvera?
– uxerxuloba da moraluri sakiTxebi erTia, magram saqme exeba qveynisaTvis yvelaze mniSvnelovan dokuments da politikuri partiebi, bunebrivia, am SemTxvevaSi ara uxerxulobis momentiT, aramed TavianTi politikuri dRis wesrigis mixedviT moqmedeben. vis ra moraluri ufleba aqvs, es amomrCevelma unda Seafasos arCevnebze. unda iTqvas, rom samwuxarod, konstituciuri cvlilebebis ganxorcieleba mmarTveli partiis interesebis Sesabamisad mxolod dRes ar dawyebula. rogorc specialistma, SemiZlia giTxraT, rom 1995 wlidan dRemde miRebuli cvlilebebis umravlesoba swored xelisuflebis mowyobas exeba da xorcieldeboda iseTi cvlilebebi, romelic xSirad arRvevda xelisuflebis danawilebis princips, ar uzrunvelyofda mravalpartiul demjkratias qveyanaSi. dResac, roca mxolod erTi partia iRebs aseT mniSvnelovan cvlilebebs, igive SiSi arsebobs, rom miRebuli cvlilebebi SeiZleba emsaxurebodes moqmedi mmarTveli partiis interesebs da es mankieri praqtika unda dasruldes.
– sakonstitucio cvlilebebis ganxilvis dawyebas farss uwodebs arasaparlamento opozicia. isini procesebs emijnebian da xelisuflebas xalxis motyuebaSi adanaSauleben. rogor SeafasebT arasaparlamento opoziciis am midgomas?
– konstitucia aris qveynis ZiriTadi dokumenti, TamaSis wesebi politikur procesSi monawile subieqtebisaTvis da igi grZelvadian moqmedebaze unda iyos gaTvlili. amitomac konstitucia miRebuli unda iyos, maqsimaluri sazogadoebrivi SeTanxmebis Sedegad. rogori rTulic ar unda iyos, xelisufleba da opozicia unda Tanxmdebodes aseT mniSvnelovan konstituciur cvlilebebze, romelic saerTod cvlis qveynis politikur sistemas. mimdinare sakonstitucio procesma aCvena, rom miRebul sakonstitucio cvlilebebs mxars ar uWers arc erTi opoziciuri partia, arc erTi arasamTavrobo organizacia, prezidenti da seriozuli kritika arsebobda saerTaSoriso organizaciebis mxridan. aseT viTarebaSi, rogori idealuric ar unda iyos dokumenti, Tu igi ar efuZneba Tanxmobas, konsensuss sazogadoebaSi, rogorc wesi eqvemdebareba cvlilebebs xelisuflebis cvlilebasTan erTad, es ki sazianoa qveynis stabiluri ganviTarebisaTvis da ar uwyobs xels sazogadoebriv Tanxmobas, rac ase aucilebelia dRes qveynisaTvis.
– batono malxaz, ramdendaa mniSvnelovani qveynis prezidentis procesebSi CarTva maSin, roca parlamenti margvelaSvilis motivirebul SeniSvnebs ar iTvaliswinebs?
– prezidentis CarTva sakonstitucio procesSi Zalian mniSvnelovania. prezidenti aris saxelmwifos meTauri da gaaCnia konstituciuri uflebamosilebebi sakonstitucio cvlilebebis procesTan dakavSirebiT. saerTod unda aRiniSnos, rom saqarTveloSi, wina wlebis gamocdilebidan gamomdinare, sazogadoebis mexsierebaSi arsebobs prezidentis, rogorc Zlieri, gansakuTrebuli ZalauflebiT aRWurvili figuris mimarT damokidebuleba, rac ganpirobebuli iyo rogorc prezidentebis pirovnuli faqtoriT, ise konstituciiT prezidentisaTvis gansakuTrebuli Zalauflebis miniWebiT. yvela respublikaSi evropaSi arsebobs prezidentis Tanamdeboba da prezidentebi sxvadasxva rols asruleben qveynis politikaSi, zog SemTxvevaSi Zalian aqtiurs, zogjer SedarebiT pasiurs da prezidentis politikidan srulad mowyveta SeuZlebelia. Tumca prezidents aqvs formaluri konstituciuri uflebamosilebebi, romelic gulisxmobs magaliTad, kanonze vetos dadebas, dabrunebas parlamentSi SeniSvnebiT. es prerogativa emsaxureba parlamentis, saparlamento umravlesobis, mTavrobis Zalauflebis Sekavebas, meti SeTanxmebis miRwevas, metad dasabuTebuli kanonebis miRebas da sruliad normaluri movlenaa evropul demokratiebSi. amitom saqarTveloSic dadgeba dro da Seicvleba es damokidebuleba, xalxi gaigebs, rom vetos dadeba da misi gadalaxva an miReba demokratiis Cveulebrivi Semadgeneli nawilia. aseve dadgeba dro, roca gasagebi iqneba, rom prezidenti SeiZleba iyos sxva partiidan arCeuli an saerTod iyos upartio, xSirad ar eTanxmebodes mTavrobis poziciebs da es mxolod aZlierebs demokratias. amdenad prezidentis CarTva procesSi, imis miuxedavad, iTvaliswinebs Tu ara mis vetos parlamenti, aucilebelia dRes da aucilebeli iqneba momavalSic.
– rogor fiqrobT, xsenebuli cvlilebebi ratom ar Seitanes konstituciaSi, romelic axlaxan miiRes?
– pirdapir SiZleba iTqvas, rom es axali iniciativebi gamowveulia im uaryofiTi gamoxmaurebiTa da SeniSvnebiT, rac mmarTvelma partiam miiRo saerTaSoriso partniorebisagan, veneciis komisiisagan. Tavdapirvelad komisiam ganacxada, rom veneciis komisiis yvela SeniSvnebs gaiTvaliswinebda, Tumca iyo iseTi SeniSvnebi, romelic strategiuli mniSvnelobis iyo rogorc mmarTveli partiis, ise opoziciisaTvis da ukavSirdeba saarCevno sistemas. faqtia, rom Tavidan es cvlilebebi, rasac opozicia da arasamTavrobo organizaciebi, veneciis komisia iTxovda, komisiam da parlamentma ar gaiTvaliswina. Tu veneciis komisiaTan SeTanxmdnen, ratom ar miiRes es SeniSvnebi Tavis droze? sinamdvileSi aranairi SeTanxmeba ar iyo, ubralod mmarTveli partia iZulebuli iyo axali iniciativebis saxiT daeyenebina es sakiTxebi da gamoesworebina situacia, roca faqtiurad sami mosmeniT miiRes cvlilebebi da Semdeg, mesame mosmenaze, sadac arsebiTi cvlilebebi ver ganxorcieldeba kanonproeqtSi, opozicias dialogs sTavazobdnen. Cemi azriT, es iyo mmarTveli partiis mcdeloba, am procesisagan rac SeiZleba meti upiratesoba mieRo 2020 wlis arCevnebisaTvis.
– batono malxaz, modiT, mkiTxvels kidev erTxel ganvumartoT, ras niSnavs TiToeuli cvlileba?
– Zalian rTulia mokled ganvmartoT yvela cvlileba, romelic konstituciaSi Sevida, magram SeiZleba iTqvas, rom es aris saqarTvelos konstituciis fundamenturi gadasinjva, faqtobrivad axali redaqcia konstituciisa, romelic axal politikur sistemas – saparlamento mmarTvelobas afuZnebs. unda aRiniSnos, rom aris konstituciaSi dadebiTi gaumjobesebebi, magaliTad, adamianis uflebebis nawilSi, magram, Cemi azriT, am cvlilebebSi arsebiTia saarCevno sistema. pirdapir vityodi, rom Tu saarCevno sistema ar icvleboda ise, rogorc es aucilebelia saparlamento sistemisaTvis da Tu es sistema ver uzrunvelyofda mravalpartiulobas parlamentSi, saerTod ar iyo aucilebeli sakonstitucio cvlilebebi, Tanac ase daCqarebul viTarebaSi. Cveni mTavari amocana bolo 25 wlis ganmavlobaSi aris erTpartiuli mmarTvelobidan gamosvla, imis miRweva, rom parlamentSi erTi partia ar iyos mudmivad umravlesobaSi, miT umetes sakonstitucio umravlesobaSi, rac saSiSia demokratiisaTvis. saparlamento mmarTvelobisaTvis sasicocxlod mniSvnelovania mravalpartiuli parlamenti, rac saarCevno sistemam unda uzrunvelyos. miRebuli saarCevno sistemis mimarT kritika swored imis gamo arsebobs, rom igi bolomde ver uzrunvelyofs Tanaswor arCevnebs, gamarjvebul partias aZlevs upiratesobebs da aris albaToba imisa, rom momavalSi parlamentSi isev erTi partia vixiloT umravlesobaSi. saparlamento mmarTvelobis sistemaSi, sadac parlamenti ayalibebs mTavrobas, irCevs prezidents da irCevs mosamarTleebs, erTpartiuli umravlesoba iseTive saSiSi SeiZleba aRmoCndes demokratiisaTvis, rogorc prezidentis xelSi Tavmoyrili Zalaufleba. swored amazea saubari, rom unda miviRoT iseTi sakonstitucio cvlilebebi, razec yvela SevTanxmdebiT da yoveli arCevnebis win ar iqneba vaWroba xelisuflebasa da opozicias Soris sakonstitucio cvlilebebis gamoyenebiT upiratesobis mosapoveblad.
