გლოვის დღე, თერთმეტი დაღუპული და პასუხგაუცემელი კითხვები…
27 noemberi saqarTvelos premier-ministris brZanebiT qveyanaSi glovis dRed gamocxadda, dauSves saxelmwifo droSebi… eri da beri baTumSi, 24 noembers sastumro `leograndSi~ datrialebuli tragediis dros daRupulebs glovobs… sastumrosTan adamianebi
ramdenime dRea yvavilebiTa da sanTlebiT midian
aWaris mTavrobis Tavmjdomarem zurab pataraZem, umaRlesi sabWos Tavmjdomaris moadgilem merab karanaZem, umaRlesi sabWos wevrebma – irakli WeiSvilma, vladimer mgalobliSvilma, xviCa SaraSiZem, sakanonmdeblo organos aparatis ufrosma ramaz bolqvaZem, ministrebma inga SamiliSvilma, zaal miqelaZem, ramaz bolqvaZem xelisuflebisa da sazogadoebis warmomadgenlebTan erTad, sastumro `leograndSi~ daRupulTa xsovnas pativi miages.
…24 noembers, daaxloebiT saRamos 8 saaTze, sastumroSi cecxli, savaraudod, saqvabeSi gaCnda, ramac Zlieri dakvamlianeba gamoiwvia. kvamlma spa-salonSi SeaRwia, sunTqva SeuZlebeli iyo. sastumrodan adamianebis evakuacias ramdenime saaTi dasWirda. sagangebo situaciebis marTvis departamentis TanamSromlebma asze meti adamianis uvneblad gamoyvana SeZles, Tumca, samwuxarod, msxverpli didi iyo…
SemTxvevis adgilze maSinve mivida qalaqis meri laSa komaxiZe. briuselidan Tbilisis nacvlad baTumis aeroportSi daeSva premier-ministris TviTmfrinavic. sagamoZiebo moqmedebebSi imTaviTve CaerTo saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministri giorgi gaxaria. SemTxvevis adgilze mTeli Ramis ganmavlobaSi mobilizebuli iyo sapatrulo policia, saxanZro-samaSvelo samsaxurisa da saswrafo daxmarebis brigadebi. adgilze imyofebodnen aWaris sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis warmomadgenlebic.
25 noembers baTumSi saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore CamobrZanda da sasuliero pirebTan erTad daRupulebis sulis mosaxseniebeli panaSvidi gadaixada. `mTelma saqarTvelom miiRo es, rogorc udidesi tragedia, mTlianad eklesiis da Cemi saxeliT vucxadeb ojaxebs TanagrZnobas. RmerTma naTelSi amyofos maTi ukvdavi suli, RmerTma dalocos sruliad saqarTvelo~, – brZana patriarqma.
sastumro `leograndi~ eqspluataciaSi daaxloebiT ori wlis win Sevida, xuTvarskvlaviani sastumros asaSeneblad 40 milioni dolaris odenobis Turquli investicia Caido. sastumro oficialurad gaxsna da wiTeli lentic gaWra saqarTvelos maSindelma premier-ministrma irakli RaribaSvilma aWaris mTavrobis warmomadgenlebTan da mezobeli qveynis biznesmenebTan erTad.
ratom Sevida eqspluataciaSi xuTvarskvlaviani sastumro, Tuki ar hqonda gamarTuli xanZarsawinaaRmdego sistema? kiTxvaze pasuxs gamoZiebis dasrulebis Semdeg miviRebT. am etapze ki mxolod isaa cnobili, rom kibe saxanZro usafrTxoebis normebs ver akmayofilebda.
regionis sapatrulo policiis departamentis ufrosi levan maisuraZe ar malavs, rom sastumroSi iyo darRvevebi, arasakmarisi raodenobis cecxlmaqrebi, razec Sesabamisi dokumentaciaa Sedgenili.
– ori saxanZro kibe gvaqvs. erTi nomrebidan pirdapir terasaze gadis, restoranSi, meore ki restornidan qvemoT Cadis. aris gareTa kibec, mesame sarTulze, – irwmunebian sastumros warmomadgenlebi.
saTqmelia isic, rom mimdinare wlis ivlisSi `leograndi~ saxanZro usafrTxoebis normebis darRvevisTvis administraciuli kodeqsis Sesabamisad, 100 lariT dajarimda. sastumros arc aWaris turizmis departamentis xarisxis niSani – `rekomendebulia~ hqonda miniWebuli. samwuxarod, am moTxovnas regionSi arsebuli sastumroebis mxolod mcire nawili akmayofilebs.
baTumis meri laSa komaxiZe acxadebs, rom SenobebSi saxanZro usafrTxoebis normebs turizmis departamenti da qalaqis meria ver gaakontrolebs. misive TqmiT, saxanZro usafrTxoebis kontroli Sinagan saqmeTa saministros prerogativaa.
– 2017 wlis 1 ianvridan saxanZro usafrTxoebis normebis Semowmeba savaldebulo gaxda, romelic kidev ufro gamkacrdeba. sworad unda gavmijnoT uflebamosilebebi. am SemTxvevaSi, arc merias da arc turizmis departaments ar gaaCnia uflebamosileba, Seamowmos Senoba saxanZro usafrTxoebaze. ramdenadac CemTvis cnobilia, es prerogativa Sinagan saqmeTa saministros uwyebebs aqvs, – aRniSna mediasTan saubrisas laSa komaxiZem.
ratom gaixsna sastumro, Tu is srulad ver akmayofilebda standartebs? qalaqis meriaSi ganmartaven, rom teqnikuri usafrTxoebis normebi, romelic saxanZro usafrTxoebas moicavs, 2009 wels gauqmda. Sesabamisad, mSeneblobis nebarTvis gacemisas da eqspluataciaSi miRebisas meriis samsaxurebs am normebis Semowmeba aRar evalebodaT. Tumca, 2017 wlis ianvridan ZalaSi Sevida mTavrobis 41-e dadgenileba, ramac am mimarTulebiT midgoma Secvala. dokumentis mTavari arsi imaSi mdgomareobs, rom swored xanZrisas swrafad moxdes adamianebis Senobidan evakuacia, cecxli sarTulidan-sarTulze ar unda gadavides.
tragediis adgilas sagamoZiebo moqmedebebi grZeldeba, muSaoben eqspert-kriminalistebi. simarTlis dadgena aucilebelia, Tumca ara gamosavali… msgavsi SemTxveva ukve moxda regionSi – ori wlis win qobuleTSi, sastumro `armazSi~ gaCenilma xanZarma 3 arasrulwlovanis sicocxle Seiwira, wels sastumros erT-erTma mepatronem sicocxle TviTmkvlelobiT daasrula. samwuxarod, am tragediidan daskvna ver gamovitaneT.
iyo Tu ara sastumroSi saxanZro usafrTxoebis normebi daculi? Jurnalistebis kiTxvas `leograndis~ mepatronem erol avgorenma mokled upasuxa: – `sastumro normebs Seesabameboda~, sxva detalebis gasarkvevad ki media sastumros iuristebTan gadaamisamarTa. `leograndis~ advokati kaxa wereTelic irwmuneba, rom sastumroSi usafrTxoebis normebi daculi iyo, Tumca yvela SekiTxvas eqspertebi gascemen pasuxs.
`leograndis~ mflobeli uaryofs qalaqis meriis informacias, ambobs, rom isini usafrTxoebis normebis darRvevisTvis ar daujarimebiaT. gancxadeba erol avgorenma qarTuli mediisTvis gamarTul brifingze gaakeTa.
– Camosuli iyo saqarTvelos premier-ministri, aseve sxva uwyebebis ministrebi, aWaris mTavrobis Tavmjdomare da Cven maTTan erTad visaubreT aRniSnul sakiTxze. kidev erTxel vusamZimrebT gardacvlilTa ojaxebs. `leograndSi~ dasaqmebuli personali ar gaTavisufldeba samsaxuridan, isini gaagrZeleben muSaobas. detalur informacias sakiTxTan dakavSirebiT Cveni advokatebi mogawvdian. minda ganvacxado, rom sastumro Seesabameba standartebs. usafrTxoebasTan dakavSirebiT jarima ar mogvsvlia, – Tqva erol avgorenma, saagento `anadolus~ ki ganucxada: – xanZris dros 22-sarTuliani sastumros 13 sarTulis nomrebi gavsebuli iyo. yvela daRupuli C doneze imyofeboda, sadac spa-saloni, masaJis saloni, auzi, Turquli abano da saunaa ganlagebuli. samwuxarod, xanZris momentSi isini kibiT quCaSi ki ar gaiqcnen, aramed garderobidan sakuTari nivTebis aReba gadawyvites. kvamli Zalian swrafad gavrcelda.
igi xanZris mizezebzec saubrobs: – mizezi SesaZloa gamxdariyo sigaretis namwvi an raime aalebadi nivTiereba, ris gamoc cecxli wylis gamaTboblebis sadenebs gauCnda.
misive gancxadebiT, xanZramde 3 dRiT adre sastumros mTeli Senoba specialistebma Seamowmes.
– bunebrivi mizezebiT xanZari ver moxdeboda. me qarTuli marTlmsajulebis mjera. darwmunebuli var, is momxdaris namdvil mizezebs daadgens. ambobdnen, rom gardacvlilebi liftSi iyvnen, magram es ase araa. cxedrebi ara liftSi, aramed mis SesasvlelTan, spas sarTulze ipoves. xanZarsawinaaRmdego sistema momentalurad amuSavda~, – irwmuneba `leograndis~ mflobeli.
sapirispiros ambobs sastumros iuristi kaxa wereTeli. misi TqmiT, `leograndi~ zafxulSi 100 lariT dajarimda.
– menejmenti gamoZiebis dasrulebas elodeba. sastumro mimdinare wlis 20 ivniss iyo dajarimebuli. saqme exeboda cecxlmaqrobebs. miTiTeba Sesrulda, Tumca, samwuxarod, es faqti mainc moxda. kompania ojaxebs gverdSi daudgeba. komunikacia gvaqvs aWaris mTavrobasTan, – uTxra Jurnalistebs kaxa wereTelma.
24 noembris tragediisas daRupuli saqarTvelos moqalaqeebis dakrZalvis xarjebs regionis mTavroba gaiRebs da TiToeuli gardacvlilis ojaxs 10 000 lars gadascems.
– yvelani SeZrulebi varT am tragediiT. es iyo urTulesi wuTebi, romelic yovelTvis darCeba Cveni qalaqis istoriaSi da gvemaxsovreba. yvelaferi unda gavakeToT, rom rac SeiZleba swrafad dadgindes simarTle da gavigoT, ra gaxda am didi tragediis gamomwvevi mizezi. minda kidev erTxel gamovTqva Rrma mwuxareba da TanavugrZno daRupulTa ojaxebs, – ganacxada regionis mTavrobis Tavmjdomarem zurab pataraZem
– `leograndSi~ datrialebul tragedias umkacresi reagireba mohyveba, -acxadebs premieri giorgi kvirikaSvili, Tumca ar akonkretebs, romeli uwyeba agebs pasuxs.
eqspertebis azriT, xuTvarskvlavian sastumros sagangebo situaciebis marTvis gegma ar hqonda. kvamlis deteqtorebi an saerTod ar arsebobda, an kidev ar iyo muSa mdgomareobaSi.
ra gaxda tragediis mizezi da vis ekisreba pasuxismgebloba? – es kiTxvebi upasuxod rCeba. saxelmwifo aris Tu ara mzad mkacri reagirebisTvis Tu darRvevebis SemTxvevaSi mxolod 100-dan 300-lariani jarimiT Semoifargleba? ara mgonia, sastumroebs, romlebsac soliduri Semosavali aqvT, es Tanxa did tvirTad daawveT.
Tuki `maRali klasis sastumroSi~ aseTi situaciaa, sakiTxavia, axalaSenebuli sacxovrebeli korpusebi ramdenad usafrTxoa iq mobinadreebisTvis. faqtia, rom qaosuri mSeneblobebi ara mxolod arqiteqturuli TvalsazrisiT, usafrTxoebis daucveli normebiTac miuRebelia mosaxleobisTvis. rodemde SeiZleba gagrZeldes ukontroloba samSeneblo biznesSi, ramdeni tragediaa saWiro mdgomareobis gasaumjobeseblad?
arqiteqtorma zaal jafariZem ramdenime Tvis win `aWarasTan~ interviuSi aRniSna da statiac am saTauriT daibeWda – `ra da rogor Sendeba, es mxolod mSeneblis finansebma, xasiaTma da RmerTma icis~… amiT yvelaferia naTqvami.
arasamTavrobo organizacia `dedebi sicocxlisTvis~ samZimars ucxadebs daRupulTa ojaxebs. organizaciis xelmZRvaneli leila seferTelaZe droul gamoZiebas da damnaSaveebis kanonis mTeli simkacriT dasjas iTxovs.
– 24 noemberi Cemi tragediacaa, imdenad, ramdenadac 10 daRupuli baTumelidan 3 Cemi ojaxis uaxloesi adamiani iyo – Cemi Svilis Tanaklaselebi da megobrebi. imis sityvebiT gadmocema, rasac ganvicdi, SeuZlebelia. warmoudgenelia, 21-e saukuneSi, civilizebul xanaSi evropas vadarebdeT Tavs da am dros gaurkvevel viTarebaSi, umizezod iRupebodnen sruliad janmrTeli adamianebi. sainteresoa, iseTi ra iyo gaumarTavi sastumroSi, amxela msxverpli rom mohyva? Tu saTanado donis ar aris sastumro, maSin ratom mianiWes xuTvarskvlavianis statusi? momxdarze pasuxismgebloba saxelmwifom unda aiRos da pasuxi mosTxovos im adamianebs Tu uwyebebs, visac kontroli evaleboda. samwuxarod, am etapze mxolod erTmaneTze gadabralebiT arian dakavebulni da gamoZiebis dasrulebas elodebian. Tu gamoZieba saTanado daskvnas ar dadebs, gpirdebiT, rogorc organizaciis Tavmjdomare, quCaSi gamovalT. es biWebi qveynis tkivilia, gamorCeuli baTumelebi iyvnen, miuxedavad TavianTi asakisa. damnaSaveebi umkacresad unda daisajon da ara mxolod jarimis doneze – maT mimarT ufro seriozuli zomebi unda gatardes, – acxadebs leila seferTelaZe.
avtonomiuri respublikis umaRlesi sabWos umravlesobis deputati daviT bacikaZe gamoZiebis dasrulebas elodeba:
– pirvel rigSi, vusamZimreb gardacvlilTa ojaxebs. didi tragedia datrialda. jer gamoZiebis dasrulebas unda davelodoT da amis Semdeg visaubroT, visi pasuxismgebloba unda dadges dRis wesrigSi. arsebuli kanoni rom veranair kritikas ver uZlebs da gasamkacrebelia, amaze ori azri ar arsebobs. raRac doziT, 2017 wlis ianvridan, mTavrobis 41-e dadgenilebiT, axali regulaciebi vrceldeba, magram saxelmwifom iseTi regulaciebi unda SemoiRos, romliTac mSeneblebi valdebulni gaxdebian SenobebSi xanZarsawinaaRmdego sistemebi daamontaJon. amaze xelisufleba fiqrobs da uaxloes xanSi Sesabamis nabijebsac gadadgams. gasagebia, rom wina xelisuflebis dros bevri ram sworad ar keTdeboda, kontrolis meqanizmebi gauqmda, magram, dRes Cveni wili pasuxismgebloba unda aviRoT. ufro adre unda gagvemkacrebina kontroli. SesaZlebeli iyo Tu ara meti adamianis gadarCena, vin gamoiCina gulgriloba – am da sxva sakiTxebze gamoZieba ityvis saTqmels, damnaSaveebi ki unda daisajon, – gviTxra deputatma.
`erTiani nacionaluri moZraobis~ baTumis sakrebulos deputati mirdat qamadaZe gamoZiebis dasrulebamde vinmes misamarTiT TiTis gaSveras ar apirebs.
– konkretuli saxel-gvarebis an uwyebis dasaxeleba, Tu vin unda aiRos pasuxismgebloba momxdarTan dakavSirebiT, naadrevia manam, sanam gamoZieba da eqspertiza ar ityvis, ra moxda im RamiT sastumroSi. Zalian maRali Tanamdebobis pirebma naCqarevi gancxadebebi gaakeTes, rac, vfiqrob, arasworia, obieqts hqonda Tu ara daculi usafrTxoebis normebi, amaze Sesabamisma uwyebam unda gagvces pasuxi. vinmesken TiTis gaSvera, upasuxismgeblo saqcielia. dRes vsaubrobT momxdar tragediaze da ar mesmis, ratom axseneben wina xelisuflebas. pasuxismgeblobis sakiTxi dgeba im pirebis mimarT, im momentisTvis vinc daarRvia kanonmdebloba. sakiTxi specifikur codnas moiTxovs da Sefasebebi varaudebis doneze ar aris marTebuli. vfiqrob, yvelam Tavi unda Seikavos manam, sanam ar gvecodineba, realurad ra moxda. dRes saqarTveloSi glovis dRea da kidev erTxel minda mivusamZimro gardacvlilTa ojaxebs. didi tragedia datrialda da imeds vitoveb, qveyanaSi msgavsi ram aRar ganmeordeba, – gviTxra mirdat qamadaZem.
politologi aslan lorTqifaniZe Rrma mwuxarebas gamoTqvams baTumSi 24 noembers datrialebuli tragediis gamo da samZimars ucxadebs daRupulTa ojaxebs.
– pirvel rigSi, minda mivusamZimro TerTmetive gardacvlilis ojaxs. regionisTvis 10 axalgazrda, sicocxliT savse adamianis daRupva umZimesi danakargia. iranis moqalaqis daRupva ki Cveni turistuli mimzidvelobisTvisac saxarbielo faqti ar aris. es Seamcirebs turistul nakads iranidan da ara marto iranidan. es iyo ubeduri SemTxveva da, samwuxarod, msgavsi faqtebi msoflios maRalganviTarebul saxelmwifoebSic xdeba, usafrTxoebis zomebis zedmiwevniT kargad daculobis miuxedavad.
samwuxarod, sazogadoebis umravlesobas gvaqvs erTi mankieri Tviseba: ubeduri SemTxvevis Semdeg mudmivad veZebT `gantevebis vacs~ rogorc sajaro, ise kerZo seqtorSi. ase moxda sastumro `armazis~ SemTxvevaSic, roca sastumros mepatrone `davakaliT~ gardacvlil bavSvebs. SeiZleba yofiliyo usafrTxoebis calkeuli saxanZro normebis darRveva, Tumca rogori daculic unda iyos obieqti, ubeduri SemTxvevis srulad acilebas verc erTi usafrTxoebis sistema ver SeZlebs. ra Tqma unda, usafrTxoebis zomebis maqsimaluri daculoba msxverplis da amgvari aalebis albaTobas Seamcirebs, Tumca ver gaanulebs. momavalSi saxelmwifom da kerZo seqtorma meti yuradReba unda dauTmon TanamSromelTa swavlebas usafrTxoebis zomebis dacvis sferoSi. kargi iqneba, Tu es moxdeba sajaro skolebsa da umaRles saswavleblebSic. sagangebo situaciebis samsaxurs sWirdeba damatebiTi teqnika, aRWurviloba saimisod, rom msgavs situaciebSi efeqturi muSaoba SeZlos. gamoZiebis dasrulebis Semdeg gveqneba ufro naTeli suraTi imaze, Tu ra moxda realurad sastumroSi. vvaraudob, rom am tragediaze `pasuxismgebeli~ ubeduri SemTxvevaa. 1 ianvridan mkacrdeba kanoni, romelic saSualebas miscems Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis sammarTvelos yvela obieqtis usafrTxoebis zomebis Sesamowmeblad. aqamde moqmedi samarTlebrivi aqtebi, mxolod mizerul jarimebs iTvaliswinebda. kargi iqneba, Tu administraciuli Senobebis mepatroneebis (es iqneba saxelmwifo Tu kerZo mesakuTreebi) mimarT upiratesoba mieniWeba prevenciuli zomebis gamoyenebas da naklebad imgvar RonisZiebebs, romelic mesakuTreTa dasjas iTvaliswinebs. es mxolod ukidures SemTxvevebSi unda ganxorcieldes, radgan SesaZloa man biznessaqmianobas xeli SeuSalos.
aranakleb mniSvnelovania adamianis sicocxle. amitom imgvari zomebi unda gatardes, romelic erTis mxriv, adamianebs daicavs, xolo meore mxriv, bizness xels ar SeuSlis. kargi iqneba Tu eqspluataciaSi ar gauSveben iseT obieqtebs, romlebsac ar aqvT usafrTxoebis dacvis maRali standartebi da ar gaicema maT asaSeneblad imgvari nebarTvebi, romelic usafrTxoebisaTvis saWiro konstruqciebs ar moicavs.
`mardi holdingis~ aRmasrulebeli direqtori naTia sirabiZe 24 noembers momxdari tragediis Sefasebisas cnobierebis amaRlebaze saubrobs.
– pirvel rigSi, minda gardacvlilTa ojaxebs mivusamZimro. bolo periodSi aseTi tragedia ar axsovs saqarTvelos. braleuloba gamoZiebis dasrulebis Semdeg gamoikveTeba, magram aris sxvadasxva faqtori. vfiqrob, ara mxolod is, rom saxanZro sistema iyo Tu ara gamarTuli an personali iyo Tu ara mzad daxmareba gaewia stumrebisTvis zogadad, cnobierebis amaRlebis saWiroeba dgas dRis wesrigSi. gavixseneb, roca Cemi Svili amerikaSi swavlobda, pirvelive klasidan aswavlidnen, rogor moqceuliyo wyaldidobis, miwisZvris dros, Tunda imas, rom msgavs SemTxvevaSi lifti ar unda gamoiyeno da kibiT isargeblo. mec, universitetSi rom vaswavlidi, leqciebze Sesvlamde gaviare treningi, safrTxis dros rogor momexdina studentebis evakuireba. Cven arasaTanado yuradRebas vaqcevT usafrTxoebis normebs. marTalia, axali regulaciebi amoqmedda, magram, es ar gamoricxavs, rom momavalSi msgavsi SemTxveva ar gveqneba manam, sanam TiToeuli TanamSromeli ar gaiTavisebs, rom mudmivad Semowmdeba saxanZro sistemebi ramdenad gamarTulad muSaobs.
regulaciebi arsebobs, magram monitoringia gasamkacrebeli. is 100-lariani Tu 300-lariani jarima araferia didi kompaniebisTvis. isev da isev mivdivarT cnobierebis amaRlebamde – sanam TiToeuli menejeri da TanamSromeli ar gaiTavisebs – dagvajarimes, es niSnavs, rom raRacas arasworad vakeTebT. unda gamovasworoT. aqve aRvniSnav, rogorc ki saxanZro usafrTxoebis regulaciebi Seicvala, Cveni TanamSromlebi, arqiteqtorebi Tu konstruqtorebi gadavamzadeT imisTvis, rom axali regulaciebis Sesabamisad moamzadon proeqtebi, – gviTxra naTia sirabiZem.