,,ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ პროვინციელი რიზელი ლაზი ბიჭი, რომელიც ქუჩაში ,,ბუბლიკს” და წყალს ყიდდა, 2003 წელს თურქეთის პირველი პირი გახდებოდა”
ნინო ცხვარაძე 591 98 24 30
TurqeTSi saparlamento da saprezidento arCevnebis Catareba 2019 wlis noemberSi iyo dagegmili, Tumca qveynis prezidentma rejef Taif erdoRanma vadamdeli saprezidento da saparlamento arCevnebis Catarebis gadawyvetileba miiRo
2017 wels TurqeTSi Catarda referendumi. Sedegebis mixedviT erdoRans uflebamosileba gaezarda, qveyana ki saparlamento respublikidan saprezidento respublikad gadaiqca. referendumis Sedegebma, konstituciaSi cvlilebebma da sxva faqtorebma TurqeTis prezidents, parlamentis 60 procentis mxardaWeraze dayrdnobiT, vadamdeli arCevnebis daniSvnis ufleba misca.
vadamdeli arCevnebi TurqeTSi 24 ivniss Catarda. moqmedma prezidentma rejef Taif erdoRanma amomrCevelTa xmebis 53 procenti miiRo, liderobs misi `samarTlianobisa da ganviTarebis partiac~, erdoRanis mTavarma konkurentma moharem injem ki xmaTa 30 procentis dagroveba SeZlo.
24 ivnisis arCevnebSi demokratiam gaimarjva, – ase afasebs prezidenti erdoRani vadamdel arCevnebs.
`winasaarCevno periodSi Cven gavigeT Cveni moqalaqeebis mesijebi. darwmunebulni iyaviT, gamovasworebT Cven mier daSvebul Secdomebs. dReidan muSaobas SevudgebiT da Cveni erisTvis micemul dapirebebs SevasrulebT~, – ganacxada erdoRanma winasaarCevno StabSi sityviT gamosvlisas. igi irwmuneba, rom TurqeTi kvlav ganagrZobs brZolas teroristul dajgufebebTan.
`Cven gavaTavisuflebT siriis teritoriebs teroristebisgan, raTa sirielebma SeZlon iq dabruneba. amgvari politika gaaumjobesebs da gaaZlierebs TurqeTis poziciebs saerTaSoriso arenaze~, – aRniSna TurqeTis liderma. misive TqmiT, Turqma xalxma gakveTili Cautara maT, visac surs, rom TurqeTi muxlebze dadges… erdoRanma amomrCevels uTxra, rom winasaarCevno dapirebebis SesrulebisTvis dRe da Rame imuSavebs.
TurqeTis vadamdeli arCevnebis, erdoRanis ganvlili da momavali mmarTvelobis Sefaseba politolog aslan lorTqifaniZes vTxoveT. rogorc man `aWarasTan~ saubrisas aRniSna, TurqeTSi, saqarTvelos msgavsad, orpartiuli sistemaa da sxva partiebs maTTan konkurencia uWirs.
– batono aslan, rogor SeafasebT erdoRanis mmarTvelobas da riT daamaxsovra man msoflios Tavi?
– veravin warmoidgenda, rom provincieli, rizeli lazi biWi, romelic quCaSi `bubliks~ da wyals yidda, 2003 wels TurqeTis pirveli piri gaxdeboda. erdoRanis mmarTveloba pirobiTad SeiZleba 2 nawilad davyoT – 2003-2014 da 2014 wlis Semdgom periodebad. erdoRanma sawyis periodSi didi warmateba moutana TurqeTs swrafi ekonomikuri zrdisa da reformebis kuTxiT, Tumca, mogvianebiT absoluturi Zalauflebis survili gauCnda. man ver aitana policiis mier misi partiis wevrebis, ministrebisa da Svilis – bilal erdoRanisTvis korufciis braldebis wayeneba da Zalovan uwyebebSi `sekularistebis~ wmenda daiwyo. mZime dartyma miayena mis reputacias, Sida da gare legitimacias 2012 wlis saprotesto aqciebis araproporciuli Zalis gamoyenebiT darbevam da sajaro samsaxurebSi giulenis mxardamWerTa devnam. 2014 wlis saprezidento arCevnebi erdoRanma, legitimaciis dacemis miuxedavad, mainc moigo da mas Semdeg Zalauflebas ufro Zalis gamoyenebiTa da demokratiis xarisxis SezRudviT inarCunebs. mTavari gamowveva misTvis da mTlianad TurqeTisTvis 2016 wlis 15 ivlisis samxedro gadatrialebis mcdeloba iyo, romelic qveynis mmarTvelma reitingis zrdisTvis, dakarguli legitimaciis nawilobriv gacocxlebisa da mTavari politikuri oponentebis winaaRmdeg masobrivi represiebisTvis ostaturad gamoiyena. 2016 wlis samxedro gadatrialebis sawinaaRmdego milionian aqciebze gamosuli xalxis umravlesoba Turqul saxelmwifos uWerda mxars da ara erdoRans, Tumca man am aqciebis Zalauflebis ganmtkicebisTvis gamoyeneba mainc moaxerxa.
– ram ganapiroba erdoRanis kvlav gamarjveba?
– amis pirveli mizezi gaxlavT is, rom 24 ivnisis arCevnebi TurqeTSi Catarda sagangebo mdgomareobis pirobebSi, romelic TurqeTSi 2016 wlis saxelmwifo gadatrialebis mcdelobis Semdeg moqmedebs. ra Tqma unda, amgvar pirobebSi Catarebuli arCevnebi wnexia opoziciuri partiebisa da eleqtoratisTvis.
meore mizezad SegviZlia davasaxeloT masobrivi represiebi, dapatimrebebi, Tavisufali mediasaSualebebis nawilis daxurva, adamianis uflebebis masobrivi darRvevebi, rac win uZRoda arCevnebs. sajaro samsaxurebSi ganxorcielebuli `wmendis~ Sedegad, winasaarCevnod, administraciuli resursi mTlianad erdoRanisa da misi koaliciisTvis muSaobda. konstitucia da kanonmdeblobac xelisuflebis sasargeblod Seicvala. amitom xelisufleba arCevnebze garkveuli xelovnuri upiratesobebiT gavida.
mesame mizezi aris is, rom mTavari opoziciuri, liberaluri ideologiis matarebeli koaliciis strategiuli xasiaTis Secdoma iyo radikaluri islamisturi, nacionalisturi `bednierebis partiis~ Sp (sadeT partisi) koaliciaSi Seyvana. am faqtma didi roli iTamaSa erdoRanis gamarjvebaSi. `saxalxo respublikuri partia~ (CHP), romelic mTavari opoziciuri koaliciis lideria, gamoxatavs SedarebiT liberaluri ideologiis eleqtoratis interesebs. mas aseve surda nacionalisturi, radikaluri islamisturi eleqtoratis mimxrobac da erdoRanisTvis am tipis eleqtoratis nawilis warTmeva. am mizniT, TurqeTis `bednierebis partia~, romelic ar gamoirCeva maRali reitingiT, koaliciaSi Seiyvana. Tumca rogorc liberalurma, ise nacionalisturma Turqma eleqtoratma es cudad miiRo da opoziciur koalicias xmebi daakargvina. maTi gaTvla mcdari aRmoCnda da am faqtma saxelisuflebo koaliciis sasargeblod imuSava. dabolos, meoTxe mizezia is, rom erdoRanma zusti politikuri gaTvla gaakeTa islamisturi, nacionalisturi ideologiis matarebeli gamocdili partiis `erovnuli moZraobis~ (MHP) koaliciaSi SeyvaniT. rom ara am partiasTan koalicia, is saparlamento umravlesobas ver moipovebda da verc pirvelive turSi moigebda saprezidento arCevnebs. erdoRanis `samarTlianobisa da ganviTarebis partia~ (Ak parti) 600-kacian parlamentSi daaxloebiT 290 mandats aiRebs, xolo misi koaliciis wevri MHP – daaxloebiT 49-s, rac jamSi 339-kaciani umravlesobaa.
– batono aslan, Tqveni azriT, rogori iqneba TurqeTis saqarTvelosTan da sxva qveynebTan urTierToba?
– erdoRani gaagrZelebs dasavleT-ruseTs Soris lavirebis politikas da am gziT TurqeTisTvis maqsimaluri politikuri da ekonomikuri dividendebis miRebas. TurqeTis saqarTvelos mimarT damokidebuleba kvlav keTilmezobluri iqneba. calkeuli nacionalisturi gamosvlebi gaTvlilia mxolod Sida radikaluri nacionaluri eleqtoratisTvis da es daZabul winasaarCevno periodSi xdeba. saqarTvelo TurqeTis erTaderTi mezobeli qveyanaa, romelTanac mas zedmiwevniT kargi, megobruli urTierToba aqvs. es faqti ori mizeziTaa nakarnaxevi. pirveli, rom mas saqarTvelosgan safrTxe ar emuqreba, rasac ver vityviT mis sxva mezoblebze, da meore – TurqeTi saqarTvelosTan karg urTierTobas `yidis~ ucxoeTSi. roca erdoRans ekiTxebian – romel mezobelTan gaqvs uproblemo urTierToba? is daufiqreblad pasuxobs – saqarTvelosTan. amitom ufrTxildeba TurqeTi Cvens qveyanasTan karg urTierTobebs.
– dabolos, faqtia, rom prezident erdoRanis uflebamosilebebi gaizarda. rogor aisaxeba es qveynis demokratiul procesebze?
– erdoRanis zomaze metad gazrdili uflebamosilebebi TurqeTs waiyvans avtoritaruli mmarTvelobis ganmtkicebis gziT, rac kidev ufro gaarTulebs urTierTobebs dasavleTTan, gazrdis mosaxlebis saprotesto muxts, ris safuZvelze, ar aris gamoricxuli, gadaisinjos TurqeTis konstitucia.
