საჯარო ლექცია კრიტიკის ფონზე
ნაირა ფუტკარძე 27 48 94
aWaris mweralTa saxlSi `aWaris mamuliSvilTa kavSiris~ Tavmjdomaris, filosofosis, saqarTvelos erovnuli akademiis sapatio akademikosis, saqarTvelos mweralTa kavSiris wevris niaz bolqvaZis wignTan `azrovnebis ekologia kacobriobis xsnis mTavari saSualeba~
dakavSirebiT avtoris sajaro leqcia gaimarTa, romelsac sazogado
moRvaweebi, mwerlebi da mecnierebi eswrebodnen
wigni, rogorc avtorma aRniSna, wardgenilia 2019 wlis nobelis premiaze mSvidobis dargSi. leqciis Semdeg ganxilvis, romelic Tavad wignis avtors mihyavda, monawileTa nawilma niaz bolqvaZis naSromisTvis qeba ar daiSura, Tumca gamoCndnen iseTebic, romlebmac aRniSnes, rom nobelis premiaze wardgena misasalmebelia, magram SiSoben, wigni am rangis premiaze wardgenis Sesaferisi SeiZleba ar iyos. aseTi Sexedulebisaa fsiqologiis mecnierebaTa doqtori, bsu-s emeritus-profesori, iakob gogebaSvilis medlisa da Rirsebis ordenis kavaleri nodar baramiZe: `SesaZlebelia azrovnebis e.w. ekologia mTeli cnobierebis ekologiis gareSe? azrovneba xom aRqmuli da damaxsovrebuli masaliT operirebs. romc iyos SesaZlebeli azrovnebis warmodgenili saxiT ekologia, gvaqvs ki garantia, rom gasufTavebuli azrovnebis mqone adamiani yovelTvis sazogadoebisTvis moralurad misaRebad moiqceva? gana Cven yovelTvis sworad gansjilis mixedviT vmoqmedebT?
maSasadame, sakiTxi ase dgas: rogor unda warmovidginoT azrovnebis ekologia mTlian pirovnebasTan, misi qcevis motivaciur safuZvlebTan mimarTebaSi? TavisTavad, azrovneba ki ar azrovnebs, mexsiereba ki ar imaxsovrebs, aramed, saTanadod aRzrdili, ganswavluli da ganwyobili pirovneba azrovnebs da imaxsovrebs am fsiqikuri funqciebis gamoyenebiT. es urTulesi sakiTxebia, lozungebiTa da mowodebebiT adamianis qcevis ganpirobeba SeuZlebelia. amas dRevandeli sinamdvilec adasturebs.
wignSi laparakia `dayavi da marTes~ principze, rac avtoris azriT, RmerTisgan modis. Tuki amas virwmunebT, maSin yovelgvar mecnierebas, pedagogikas Tu fsiqologias, TviT n. bolqvaZis wignis CaTvliT, mdgomareobis gamosworebis TvalsazrisiT, azri ekargeba, vinaidan RmerTis nebaSi Careva, igive poziciidan gamomdinare, SeuZlebelia. vfiqrob, aq meti sicxadis Setana iyo saWiro~.
wignze `azrovnebis ekologia kacobriobis xsnis mTavari saSualeba~ dadebiTad isaubra filologiis mecnierebaTa doqtorma, emeritus-profesorma, bsu-s niko berZeniSvilis saxelobis institutis folkloris, dialeqtologiisa da emigrantuli literaturis ganyofilebis xelmZRvanelma, mTavarma mecnier-TanamSromelma SuSana futkaraZem: `es wigni oTxjer wavikiTxe, imis srulad gageba rom SemZleboda, Tu ra azri Cado masSi avtorma da ra gzavnils awvdis sazogadoebas. bolos davrwmundi, rom is exmaureboda msoflioSi yvelaze mTavar ubedurebas, romelic gamowveulia religiaTa Soris SeuTavseblobiT. vfiqrob, am sakiTxSi namdvilad aucilebelia azrovnebis gasufTaveba da iseTi sakiTxebis gaqroba, rogoricaa mtroba, Suri da azrTa gauziarebloba.
qarTvelebi unda viyoT tolerantebi. religia ar unda gadaiqces erTmaneTTan brZolis mizezad. piriqiT, swored rwmenam unda gagvaZlieros eri, radgan RmerTi erTia dedamiwaze. niaz bolqvaZec Tavis wignSi swored am azrs aviTarebs – aRmsareblobaTa Soris unda iyos imaze kargi urTierToba, vidre dRes aris. brZolis Senelebis sakiTxebi aqvs wamoWrili, riTac man miiRo nobelis premiaze wardgenis ufleba da ratomac ara. me vfiqrob, rom mas aqvs da imsaxurebs am Sanss, radgan emsaxureba keTilSobilur urTierTobas – kacobriobis xsnis mTavar saSualebas, Cven ki warmateba unda vusurvoT, xolo danarCens maRali donis mecnierebi da mwerlebi gadawyveten.
sakmaod kritikuli iyo profesoris, literaturaSi (publicistika) – saxelmwifo, filosofiaSi – akademikos Salva nucubiZis saxelobis da mecnierebaSi – erovnuli premiebis laureatis mixeil maxaraZis gamosvlac: `rogorc niaz bolqvaZe, ise recenzentebi broSuraSi ZiriTadad, or mTavar `aRmoCenaze~ gvamcnoben: 1. azrovnebis ekologia, rac gulisxmobs dabinZurebuli da gaWuWyianebuli azrovnebis gawmenda-gasufTavebas. es ki sabolood ixsnis kacobriobas arsebuli religiuri Tu sxva saxis dapirispirebebisgan; 2. religiebad dayofa modis sakuTriv RmerTisgan.
pirveli `aRmoCena~ ubralod gaugebrobazea agebuli. azrovneba damoukideblad ar arsebobs, igi logikuri procesia da is verc dabinZurdeba da verc gasufTavdeba.
rac Seexeba meore `aRmoCenas~, is sulac ar ekuTvnis niaz bolqvaZes. amaze saubaria `yuranSi~ (XI sura, 120-e aia), romelsac ratomRac ar axsenebs avtori. samagierod, bibliur gadmocemas – RmerTis mier xalxTa enebis arevisa da `dayavi da marTes~ principidan cdilobs gamoiyvanos RmerTis mier religiebis dayofac. rasac, ra Tqma unda, ver asabuTebs da mecnierulad verc veravin daasabuTebs!
jer erTi, religiuri azrebis mecnieruli dasabuTeba, safuZvels moklebulia (es Teologiis saqmea); meore: Tuki religiebis dayofa RmerTisgan momdinareobs, maSin, gvinda Tu ara, religiur niadagze momxdari sisxlisRvrebis, yvela ubedurebisa da yovelgvari borotebis (TviT erTi konfesiis SigniTac ki) mizezi da saTave RmerTi yofila. es ki mkrexelobaa, radganac saubaria RmerTze – yovlad srul arsebaze.
es broSura niaz bolqvaZis TanamzraxvelTa erTma jgufma (Tu jgufebma) mSvidobis dargSi nobelis premiaze waradgina. arada, amgvari premia gaicema xangrZlivi drois ganmavlobaSi gamovlenili kacTmoyvareobisa da mSvidobis dargSi gansakuTrebuli damsaxurebisTvis.~
batoni niazi aqtiurad pasuxobda SekiTxvebs, romlebic wignis irgvliv wamoiWra. misi TqmiT, norvegiaSi qalaq osloSi nobelis premiis komitetma miiRo aRniSnuli naSromi warmoebaSi da avtori daregistrirda, rogorc kandidati saqarTvelodan. niaz bolqvaZis rwmeniT, misi wigni uTuod mniSvnelovan rols Seasrulebs sxvadasxva religiis da eTnikuri warmoSobis warmomadgenelTa Soris mSvidobiani, megobruli urTierTobebis ganviTarebaSi. xels Seuwyobs tolerantobis sazRvrebis maqsimalurad gafarToebas da religiuri fanatizmis niadagze terorizmis riskebis minimumamde dayvanas, rac Tanamedrove kacobriobis erT-erTi mTavari safiqralia. oponentTa SeniSvnebze ufro konkretuli komentarisgan gazeT `aWarasTan~ Tavi Seikava da aRniSna, rom nodar baramiZem Tavisi gamosvlis gamo mas bodiSi mouxada, xolo batonma nodarma amis sapasuxod gviTxra: `me bodiSi movuxade sazogadoebas Cemi emociuri gamosvlis gamo, rac azris gamoTqmis dros niaz bolqvaZis arcTu ise taqtianad Carevam gamoiwvia da ironiulad aRvniSne isic, rom ar vicodi niaz bolqvaZis amodena saqmosnobis Sesaxeb~.

