შავი ზღვის ხამანწკების და თევზის რეწვის პერსპექტივები – აჭარაში
ირმა ცეცხლაძე 27 48 93
am dReebSi aWaris garemos dacvisa da bunebrivi resursebis sammarTvelom sakmaod sintereso da pozitiuri informacia gaavrcela: `Savi zRvis saqarTvelos sanapiroze biomravalferovnebis kuTxiT dadebiTi tendenciebi fiqsirdeba. am mxriv gansakuTrebiT gamoirCeva sarfis, mwvane koncxisa da cixisZiris akvatoriuli wylebi, sadac moluskebisa da kibosnairebis arseboba sanapiro wylebis ekologiurad jansaR garemoze miuTiTebs~
aqve weria, rom `Savi zRvis TviTaRdgenis procesis dadasturebaa evropuli xamanwkis gamoCenac, romelic 1940 wlidan ar dafiqsirebula. saqarTvelos teritoriul wylebSi Tevzis 125 saxeobaa gavrcelebuli, maT Soris, wiTel wingSi Setanili zuTxisebrTa warmomadgenlebis 4 saxeoba~.
am informaciis kvaldakval jer kidev samiode wlis win gavrcelebuli gancxadeba aRmovaCine, sadac saqarTvelos garemos erovnuli saagentos meTevzeobisa da Savi zRvis monitoringis departamentis ufrosi arCil guCmaniZe gvauwyebs, rom: `bolo 45 wlis ganmavlobaSi Savi zRvis xamanwka pirvelad 2016 wels aRmoaCines. saxeoba imdenad gamravlda, rom ukve misi bazarSi yidvacaa SesaZlebeli~.
rodesac gavsdie xamanwkis istorias, romelic Zalian miyvars da siamovnebiT mivirTmev nacnobi biWebis wyalobiT, sakmaod saintereso faqtebs wavawydi. moluskebis es forma istoriulad iyo saqarTvelos Savi zRvis sanapiros tipuri, farTod gavrcelebuli da mniSvnelovani biologiuri obieqti. jer kidev 19 saukunis bolos da 20 saukunis dasawyisSi warmoebda aq misi xelovnuri kultivireba, rewva, mopoveba saxelganTqmul gudauTis saxamanwke TavTxelze da evropasa da ruseTSi eqsportze gahqondaT. Semdeg sxvadasxva faqtoris, ZiriTadad, invaideri moluskis – rapanas, aseve epizootiebis da wylis qimiuri dabinZurebis gamo misi ricxvi mkveTrad Semcirda. specialistebis gancxadebiT, ukve gasuli saukunis 70-iani wlebidan moyolebuli, cocxali egzemplarebis mopoveba saqarTvelos Savi zRvis sanapiroebTan aRar fiqsirdeboda, Sesabamisad, mecnierebma is gadaSenebulad miiCnies.
es yvelaferi mecnieruli daskvnebia, Tumca nebismieri baTumeli biWi siamovnebiT giambobT, ra adgilebSi moipovebs xamanwkebs, rogor wvavs mas liTonis Txel firfitaze pirdapir plaJze da rogor madianad miirTmevs. es procesi ar iyo ucxo arc wina saukunis 70-ian wlebSi. iqneb Cven sxva xamanwkebs vgulisxmobT, magram rac unda amtkicon, swored es iyideboda Semdeg Tevzis restornebsa da kafeebSi, sadac swored im biWebs mihqondaT mizerul fasad.
arCil guCmaniZis TqmiT: `meTevzeebidan sityvierad icodnen, rom Savi zRvis xamanwka Zalian mcire raodenobiT arsebobda aWarasa da afxazeTSi, Tumca cocxali egzemplarebis mopoveba aqamde ver fiqsirdeboda~. is xazs usvams imasac, rom: `xamanwkebis gamoCena mniSvnelovania ara marto rogorc samecniero niusi, aramed ekonomikuri kuTxiTac, rogorc marikulturis – sazRvao moSenebis Zvirfasi da rentabeluri proeqti, aseve bioekologiuri kuTxiT, rogorc indikatori invaziuri formebis, epizootiebis da wylis qimiuri dabinZurebis mimarT~.
sxvaTa Soris, aWaris zRvis sanapiroebze, xamanwkebis garda, xSirad naxavT niJarebs, romelTa Sida mxare prialaa da stafilosferi gadahkravs. aseTi niJarebisgan CvenTan saferfleebs, martiv samkaulebs da dekoratiul vazebs amzadeben, romelsac, ZiriTadad, turistebi yiduloben. aqamde isic ar vicodi, rom molusks, romlis TavSesafaricaa es niJara, rapana hqvia, mas saqarTveloSi Semosavali mxolod wvrilmanebiT movaWreebisTvis moaqvs, da es maSin, roca ucxoeTSi kilogrami rapana 7-10 dolari Rirs.
rapana Sav zRvaSi gasuli saukunis 50-ian wlebSi gavrcelebula. iaponiidan Semomavali gemebis balastur wylebs Semohyolia da misTvis xelsayrel pirobebSi gamravlebula. bolo kvlevebis mixedviT, rapanas raodenobam saqarTveloSi moimata, razec misi formebis Semcirebac miuTiTebs. iqtiolog arCil guCmaniZis gancxadebiT: `es kanonzomierebaa ekosistemaSi, roca gaZlierebulia sakvebze konkurencia, maTi zomebi mcirdeba. ZiriTadad rapanas sakvebad iyeneben iaponiaSi, taivanSi, hongkongsa da CineTSi, aseve, dasavleTis qveynebSic, Tumca rapana saqarTvelosTvis ara mxolod sakvebad gamousadegaria, aramed safrTxesac warmoadgens. mogexsenebaT, orsagduliani moluskebi – midiebi, xamanwkebi da 200 sxva saxeobis arsebebi wylis filtraciis xarjze ikvebebian, rac zRvis wylis xarisxs aumjobesebs. arada, swored am moluskebiT ikvebeba rapana, romlis gavrcelebasac Sav zRvaSi ukvalod ar Cauvlia. specialistebis TqmiT, rapanas gavrcelebis Semdeg Sav zRvaSi orjer naklebi saxeobis orsagduliani moluski gvxvdeba, vidre adre da metic – rogorc aRmoCnda, rapana qveyanaSi yvelaze gayidvadi Tevzis – qafSiis maragsac anadgurebs, romlis qviriTs sakvebad iyenebs. arada, bolo SefasebiT CvenSi rapanas wliuri kvota 500 tonaa, rac did resursad iTvleba.~
arCil guCmaniZe Tvlis, rom: `rapanas mopovebis damabrkolebeli mizezia misi amoRebis sirTule. am procesisTvis aucilebelia specialuri mowyobiloba – dragi. agreTve rapanebs ezidebian akvalangistebis Tu specialuri maxeebis gamoyenebiT. radgan dragi did zians ayenebs fskerul organizmebs, misi gamoyeneba mxolod ramdenime zonaSi – baTumis, Caqvisa da foTi-qobuleTis monakveTebzea daSvebuli. akvalangis meTods mxolod maSin iyeneben, roca wyalSi xilvadoba maRalia, msgavsi adgilebi ki CvenTan Znelad moinaxeba~.
arCil guCmaniZe miiCnevs, rom samive meTodis erTdroulad gamoyenebiT SesaZlebelia am resursis srulad aTviseba, rasac ormxrivi efeqti eqneba – ekologiuri da ekonomikuri. erTi mxriv, rapana Semosavlis wyarod iqceva araerTi ojaxisTvis, meore mxriv, ekosistema iqneba daculi.
rapanis da sxva delikatesebad miCneuli moluskebis rewva da maTi saSualebiT qveyanaSi valutis Semotana ar aris cudi, magram arsebul viTarebaSi Tevzis rewvisTvis ver mogvibams Tavi, radgan jer kidev gasuli saukunis 90-iani wlebidan gayides da gaanadgures Tevzis mrewvelobisTvis saWiro TiTqmis yvela resursi. baTumidan gaqra TevzsaWeri floti, Tevzis gadasamuSavebeli da sakonservo qarxnebi. yvelaferi es Caanacvla Tevzis Sesabolma kustarulma saamqroebma, sadac mxolod gayinul stavridas bolavdnen da ise ostaturad niRbavdnen moZvelebuli Tevzis gemos, rom asobiT motyuebuli adamiani moiwamla da saavadmyofoSi moxvda.
am bazarze, radgan Savi zRvis akvatoria Turqebs gadasces arendiT, gamoCnda sakalmaxe meurneobebic, Tumca am kuTxiT Cveni fermerebi moikoWlebdnen codna-ganaTlebaSi da, amdenad, mravali problemis winaSe dadgnen. biznesis sawyis etapze yvela imedovnebda, rom mxolod wylis dagubebiT da Sig lifsitebis gaSvebiT gavidoda fons, magram TandaTan mixvdnen, rom Tevzis fermas mxolod specialisti Tu mouvlida, iqtiologebi ki `cota iyo da gaTavda~ – vinc SeZlo, ucxoeTSi gadavida samuSaod, adgilze darCenilebma profesiebi Seicvales, radgan aRaravis dasWirda ramdenime aTeuli wlis ganmavlobaSi.
saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris pirveladi monacemebiT, qveynis mTlian produqtSi meTevzeobis wili mxolod 0,03% anu 11.4 milioni laria. sxva qveynebidan Tevzproduqtebis importirebisTvis saqarTvelom jer kidev SarSan 35.4 milioni aSS dolari daxarja. amave produqtis eqsportma ki 11.2 milioni aSS dolari Seadgina. SarSan qveynidan eqsportze 9.5 milioni tona Tevzi (qafSia) gavida. 2010 wlidan dRemde saqarTvelodan Tevzi ZiriTadad somxeTSi, azerbaijansa da TurqeTSi gaaqvT. aqve aRsaniSnavia, rom sxva Tevzebis garda, saqarTveloSi SemoaqvT is saxeobebic, romlebic aqaur fermerebsac gamohyavT. maT Sorisaa kalmaxic, romlis moSenebiTac bevri fermeria dakavebuli.
ratom ar aviTareben am dargs, gaugebaria, miT ufro, rom specialistebis SefasebiT, saqarTvelos geografiuli adgilmdebareoba da wylis mdidari resursi kargi pirobaa qveyanaSi TevzWeris dargis ganviTarebisTvis. aqve aRsaniSnavia isic, rom am kuTxiT qveyanas aranairi strategia ar aqvs. statistikas Tu gadavxedavT, iolad gamovTvliT, rom Cvens qveyanaSi moxmarebuli Tevzis 96% importirebulia. danarCeni 4% ki adgilobrivi warmoebisaa. cxadia, saxelmwifos evaleba SeimuSaos regulaciebi, romelic miaCvevs fermers sworad muSaobas. bevri agrokrediti da sxva saxis daxmarebebia gacemuli am dargis amosaqaCad, magram jerjerobiT, Sedegi ar Cans, radgan daxmareba iyo aramiznobrivi.
am etapze ra mdgomareobaSia Tevzis rewva aWaraSi, apireben Tu ara aRadginon misi infrastruqtura da rogor exmarebian wyalsatevebze gaxsnil Tevzis meurneobebs, amaze da sxva sakiTxebze interviu vTxoveT aWaris avtonomiuri respublikis soflis meurneobis ministris moadgiles mamuka TurmaniZes.
– batono mamuka, meTevzobis seqtorze saubari daviwyoT mtknar wylebze gaxsnili sakalmaxeebiT – rogorc viciT, am kuTxiT arasaxarbielo mdgomareobaa.
– meTevzeobis seqtorSi, SemiZlia giTxraT, rom marTlac rTuli mdgomareobaa. jer kidev 90-ian wlebSi, rodesac mTis mdinareebze daiwyo sakalmaxeebis mowyoba, fermerebma dauSves sakmaod bevri Secdoma – ar gaiTvaliswines mTeli rigi teqnologiuri xazi, rac uzrunvelyofs Tevzis produqciis srulfasovnad warmoebas. es problemebi wlebis ganmavlobaSi grovdeboda da miviReT is mdgomareoba, rac dResdReobiT aris – saministro Sesabamis arasamTavrobo organizaciebTan erTad am problemebis mogvarebazea koncentrirebuli. weliwad-naxevris win SevqmeniT meTevzeobis ganviTarebis strategia, sadac gamoikveTa, rom CvenTvis erT-erTi mniSvnelovani komponenti rogorc sakonsultacio anu eqstenciis samsaxurebis, aseve saTanado laboratoriis gaZlierebaa. wlis ganmavlobaSi Cveni laboratoriuli kvleviTi centri gadavaiaraReT da ukve SesaZlebelia iq iqtiopaTologiis srulfasovani gamokvlevis Catareba.
– ras fiqrobT kadrebTan dakavSirebiT, es dargi xom specialistebis aSkara deficits ganicdis?
– diax, es komponentic gasaTvaliswinebelia. amitom vapirebT sazRvargareTidan moviwvioT maRali kvalifikaciis mqone iqtiopaTologi, romelic moemsaxureba fermerebs. igi swor, marTebul informacias miawvdis maT imaze, Tu rogor unda moewyos sakalmaxe meurneobebi, rogor unda mouaron lifsitebs Tu zrdasrul oragulebs da, saerTod, rCevebs miscems Tevzebis paTologiebTan dakavSirebiT.
am dReebSi aWaris garemos dacvisa da bunebrivi resursebis sammarTvelom sakmaod sintereso da pozitiuri informacia gaavrcela: `Savi zRvis saqarTvelos sanapiroze biomravalferovnebis kuTxiT dadebiTi tendenciebi fiqsirdeba. am mxriv gansakuTrebiT gamoirCeva sarfis, mwvane koncxisa da cixisZiris akvatoriuli wylebi, sadac moluskebisa da kibosnairebis arseboba sanapiro wylebis ekologiurad jansaR garemoze miuTiTebs~
aqve weria, rom `Savi zRvis TviTaRdgenis procesis dadasturebaa evropuli xamanwkis gamoCenac, romelic 1940 wlidan ar dafiqsirebula. saqarTvelos teritoriul wylebSi Tevzis 125 saxeobaa gavrcelebuli, maT Soris, wiTel wingSi Setanili zuTxisebrTa warmomadgenlebis 4 saxeoba~.
am informaciis kvaldakval jer kidev samiode wlis win gavrcelebuli gancxadeba aRmovaCine, sadac saqarTvelos garemos erovnuli saagentos meTevzeobisa da Savi zRvis monitoringis departamentis ufrosi arCil guCmaniZe gvauwyebs, rom: `bolo 45 wlis ganmavlobaSi Savi zRvis xamanwka pirvelad 2016 wels aRmoaCines. saxeoba imdenad gamravlda, rom ukve misi bazarSi yidvacaa SesaZlebeli~.
rodesac gavsdie xamanwkis istorias, romelic Zalian miyvars da siamovnebiT mivirTmev nacnobi biWebis wyalobiT, sakmaod saintereso faqtebs wavawydi. moluskebis es forma istoriulad iyo saqarTvelos Savi zRvis sanapiros tipuri, farTod gavrcelebuli da mniSvnelovani biologiuri obieqti. jer kidev XIX saukunis bolos da XX saukunis dasawyisSi warmoebda aq misi xelovnuri kultivireba, rewva, mopoveba saxelganTqmul gudauTis saxamanwke TavTxelze da evropasa da ruseTSi eqsportze gahqondaT. Semdeg sxvadasxva faqtoris, ZiriTadad, invaideri moluskis – rapanas, aseve epizootiebis da wylis qimiuri dabinZurebis gamo misi ricxvi mkveTrad Semcirda. specialistebis gancxadebiT, ukve gasuli saukunis 70-iani wlebidan moyolebuli, cocxali egzemplarebis mopoveba saqarTvelos Savi zRvis sanapiroebTan aRar fiqsirdeboda, Sesabamisad, mecnierebma is gadaSenebulad miiCnies.
es yvelaferi mecnieruli daskvnebia, Tumca nebismieri baTumeli biWi siamovnebiT giambobT, ra adgilebSi moipovebs xamanwkebs, rogor wvavs mas liTonis Txel firfitaze pirdapir plaJze da rogor madianad miirTmevs. es procesi ar iyo ucxo arc wina saukunis 70-ian wlebSi. iqneb Cven sxva xamanwkebs vgulisxmobT, magram rac unda amtkicon, swored es iyideboda Semdeg Tevzis restornebsa da kafeebSi, sadac swored im biWebs mihqondaT mizerul fasad.
arCil guCmaniZis TqmiT: `meTevzeebidan sityvierad icodnen, rom Savi zRvis xamanwka Zalian mcire raodenobiT arsebobda aWarasa da afxazeTSi, Tumca cocxali egzemplarebis mopoveba aqamde ver fiqsirdeboda~. is xazs usvams imasac, rom: `xamanwkebis gamoCena mniSvnelovania ara marto rogorc samecniero niusi, aramed ekonomikuri kuTxiTac, rogorc marikulturis – sazRvao moSenebis Zvirfasi da rentabeluri proeqti, aseve bioekologiuri kuTxiT, rogorc indikatori invaziuri formebis, epizootiebis da wylis qimiuri dabinZurebis mimarT~.
sxvaTa Soris, aWaris zRvis sanapiroebze, xamanwkebis garda, xSirad naxavT niJarebs, romelTa Sida mxare prialaa da stafilosferi gadahkravs. aseTi niJarebisgan CvenTan saferfleebs, martiv samkaulebs da dekoratiul vazebs amzadeben, romelsac, ZiriTadad, turistebi yiduloben. aqamde isic ar vicodi, rom molusks, romlis TavSesafaricaa es niJara, rapana hqvia, mas saqarTveloSi Semosavali mxolod wvrilmanebiT movaWreebisTvis moaqvs, da es maSin, roca ucxoeTSi kilogrami rapana 7-10 dolari Rirs.
rapana Sav zRvaSi gasuli saukunis 50-ian wlebSi gavrcelebula. iaponiidan Semomavali gemebis balastur wylebs Semohyolia da misTvis xelsayrel pirobebSi gamravlebula. bolo kvlevebis mixedviT, rapanas raodenobam saqarTveloSi moimata, razec misi formebis Semcirebac miuTiTebs. iqtiolog arCil guCmaniZis gancxadebiT: `es kanonzomierebaa ekosistemaSi, roca gaZlierebulia sakvebze konkurencia, maTi zomebi mcirdeba. ZiriTadad rapanas sakvebad iyeneben iaponiaSi, taivanSi, hongkongsa da CineTSi, aseve, dasavleTis qveynebSic, Tumca rapana saqarTvelosTvis ara mxolod sakvebad gamousadegaria, aramed safrTxesac warmoadgens. mogexsenebaT, orsagduliani moluskebi – midiebi, xamanwkebi da 200 sxva saxeobis arsebebi wylis filtraciis xarjze ikvebebian, rac zRvis wylis xarisxs aumjobesebs. arada, swored am moluskebiT ikvebeba rapana, romlis gavrcelebasac Sav zRvaSi ukvalod ar Cauvlia. specialistebis TqmiT, rapanas gavrcelebis Semdeg Sav zRvaSi orjer naklebi saxeobis orsagduliani moluski gvxvdeba, vidre adre da metic – rogorc aRmoCnda, rapana qveyanaSi yvelaze gayidvadi Tevzis – qafSiis maragsac anadgurebs, romlis qviriTs sakvebad iyenebs. arada, bolo SefasebiT CvenSi rapanas wliuri kvota 500 tonaa, rac did resursad iTvleba.~
arCil guCmaniZe Tvlis, rom: `rapanas mopovebis damabrkolebeli mizezia misi amoRebis sirTule. am procesisTvis aucilebelia specialuri mowyobiloba – dragi. agreTve rapanebs ezidebian akvalangistebis Tu specialuri maxeebis gamoyenebiT. radgan dragi did zians ayenebs fskerul organizmebs, misi gamoyeneba mxolod ramdenime zonaSi – baTumis, Caqvisa da foTi-qobuleTis monakveTebzea daSvebuli. akvalangis meTods mxolod maSin iyeneben, roca wyalSi xilvadoba maRalia, msgavsi adgilebi ki CvenTan Znelad moinaxeba~.
arCil guCmaniZe miiCnevs, rom samive meTodis erTdroulad gamoyenebiT SesaZlebelia am resursis srulad aTviseba, rasac ormxrivi efeqti eqneba – ekologiuri da ekonomikuri. erTi mxriv, rapana Semosavlis wyarod iqceva araerTi ojaxisTvis, meore mxriv, ekosistema iqneba daculi.
rapanis da sxva delikatesebad miCneuli moluskebis rewva da maTi saSualebiT qveyanaSi valutis Semotana ar aris cudi, magram arsebul viTarebaSi Tevzis rewvisTvis ver mogvibams Tavi, radgan jer kidev gasuli saukunis 90-iani wlebidan gayides da gaanadgures Tevzis mrewvelobisTvis saWiro TiTqmis yvela resursi. baTumidan gaqra TevzsaWeri floti, Tevzis gadasamuSavebeli da sakonservo qarxnebi. yvelaferi es Caanacvla Tevzis Sesabolma kustarulma saamqroebma, sadac mxolod gayinul stavridas bolavdnen da ise ostaturad niRbavdnen moZvelebuli Tevzis gemos, rom asobiT motyuebuli adamiani moiwamla da saavadmyofoSi moxvda.
am bazarze, radgan Savi zRvis akvatoria Turqebs gadasces arendiT, gamoCnda sakalmaxe meurneobebic, Tumca am kuTxiT Cveni fermerebi moikoWlebdnen codna-ganaTlebaSi da, amdenad, mravali problemis winaSe dadgnen. biznesis sawyis etapze yvela imedovnebda, rom mxolod wylis dagubebiT da Sig lifsitebis gaSvebiT gavidoda fons, magram TandaTan mixvdnen, rom Tevzis fermas mxolod specialisti Tu mouvlida, iqtiologebi ki `cota iyo da gaTavda~ – vinc SeZlo, ucxoeTSi gadavida samuSaod, adgilze darCenilebma profesiebi Seicvales, radgan aRaravis dasWirda ramdenime aTeuli wlis ganmavlobaSi.
saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris pirveladi monacemebiT, qveynis mTlian produqtSi meTevzeobis wili mxolod 0,03% anu 11.4 milioni laria. sxva qveynebidan Tevzproduqtebis importirebisTvis saqarTvelom jer kidev SarSan 35.4 milioni aSS dolari daxarja. amave produqtis eqsportma ki 11.2 milioni aSS dolari Seadgina. SarSan qveynidan eqsportze 9.5 milioni tona Tevzi (qafSia) gavida. 2010 wlidan dRemde saqarTvelodan Tevzi ZiriTadad somxeTSi, azerbaijansa da TurqeTSi gaaqvT. aqve aRsaniSnavia, rom sxva Tevzebis garda, saqarTveloSi SemoaqvT is saxeobebic, romlebic aqaur fermerebsac gamohyavT. maT Sorisaa kalmaxic, romlis moSenebiTac bevri fermeria dakavebuli.
ratom ar aviTareben am dargs, gaugebaria, miT ufro, rom specialistebis SefasebiT, saqarTvelos geografiuli adgilmdebareoba da wylis mdidari resursi kargi pirobaa qveyanaSi TevzWeris dargis ganviTarebisTvis. aqve aRsaniSnavia isic, rom am kuTxiT qveyanas aranairi strategia ar aqvs. statistikas Tu gadavxedavT, iolad gamovTvliT, rom Cvens qveyanaSi moxmarebuli Tevzis 96% importirebulia. danarCeni 4% ki adgilobrivi warmoebisaa. cxadia, saxelmwifos evaleba SeimuSaos regulaciebi, romelic miaCvevs fermers sworad muSaobas. bevri agrokrediti da sxva saxis daxmarebebia gacemuli am dargis amosaqaCad, magram jerjerobiT, Sedegi ar Cans, radgan daxmareba iyo aramiznobrivi.
am etapze ra mdgomareobaSia Tevzis rewva aWaraSi, apireben Tu ara aRadginon misi infrastruqtura da rogor exmarebian wyalsatevebze gaxsnil Tevzis meurneobebs, amaze da sxva sakiTxebze interviu vTxoveT aWaris avtonomiuri respublikis soflis meurneobis ministris moadgiles mamuka TurmaniZes.
– batono mamuka, meTevzobis seqtorze saubari daviwyoT mtknar wylebze gaxsnili sakalmaxeebiT – rogorc viciT, am kuTxiT arasaxarbielo mdgomareobaa.
– meTevzeobis seqtorSi, SemiZlia giTxraT, rom marTlac rTuli mdgomareobaa. jer kidev 90-ian wlebSi, rodesac mTis mdinareebze daiwyo sakalmaxeebis mowyoba, fermerebma dauSves sakmaod bevri Secdoma – ar gaiTvaliswines mTeli rigi teqnologiuri xazi, rac uzrunvelyofs Tevzis produqciis srulfasovnad warmoebas. es problemebi wlebis ganmavlobaSi grovdeboda da miviReT is mdgomareoba, rac dResdReobiT aris – saministro Sesabamis arasamTavrobo organizaciebTan erTad am problemebis mogvarebazea koncentrirebuli. weliwad-naxevris win SevqmeniT meTevzeobis ganviTarebis strategia, sadac gamoikveTa, rom CvenTvis erT-erTi mniSvnelovani komponenti rogorc sakonsultacio anu eqstenciis samsaxurebis, aseve saTanado laboratoriis gaZlierebaa. wlis ganmavlobaSi Cveni laboratoriuli kvleviTi centri gadavaiaraReT da ukve SesaZlebelia iq iqtiopaTologiis srulfasovani gamokvlevis Catareba.
– ras fiqrobT kadrebTan dakavSirebiT, es dargi xom specialistebis aSkara deficits ganicdis?
– diax, es komponentic gasaTvaliswinebelia. amitom vapirebT sazRvargareTidan moviwvioT maRali kvalifikaciis mqone iqtiopaTologi, romelic moemsaxureba fermerebs. igi swor, marTebul informacias miawvdis maT imaze, Tu rogor unda moewyos sakalmaxe meurneobebi, rogor unda mouaron lifsitebs Tu zrdasrul oragulebs da, saerTod, rCevebs miscems Tevzebis paTologiebTan dakavSirebiT.
– sakuTari kadrebi ar gveyoleba?
– samomavlod ramdenime studentis gadasamzadeblad sazRvargareT mivlinebas vgegmavT. iq miiReben srulyofil ganaTlebas iqtiologiis kuTxiT da rodesac Camovlen, imuSaveben adgilobrivi bazris ganviTarebaze. aseve gvinda, maqsimalurad SevuwyoT xeli fermerebs Tevzis meurneobebis CamoyalibebaSi. erTi sityviT, saministro muSaobs sakmaod kompleqsurad am dargis ganviTarebisaTvis da male vnaxavT SemuSavebul strategias, konkretul xedvebs am mimarTulebiT.
– zRvaze Tevzis rewvaze ras gvetyodiT?
– es sakiTxi aWaris soflis meurneobis saministros kompetencias scdeba – igi erovnuli masStabis Temaa, Tumca Cven yvela organizaciasTan da uwyebasTan maqsimalurad vTanamSromlobT, rom is mxardasaWeri RonisZiebebi, rac mtknari wylebisTvis CamovTvale, ganxorcieldes zRvazec, raTa sabolood Zlieri programuli da finansuri mxardaWeriT uzrunvelyofili erTiani xedva Camoyalibdes.
– ra etapzea am dargis sakanonmdeblo baza? rogorc vici, Tavis droze iyo raRac problemebi. . .
– ukve muSavdeba da dasrulebis fazaSia meTevzeobis seqtoris sakanonmdeblo mimarTulebac, rac kidev erTi jansaRi dokumenti iqneba axali regulaciebis SemoRebisTvis da aRniSnuli dargis mtkice kanonier CarCoebSi mosaqcevad. es SesaZleblobas mogvcems meTevzeobis seqtors ara qaosuri, aramed mizanmimarTuli ganviTarebis sruli saSualeba mivceT, finansurad uzrunvelyofili konkretuli programebis meSveobiT. rodesac amas – rogorc sakanonmdeblo bazas, ise materialur-teqnikur aRWurvas miecema sistemuri xasiaTi, es dargi myarad, strategiulad ganviTardeba. gverwmuneT, CvenTvis mniSvnelovania Savi zRvis mravalricxovani produqtis mopoveba-gadamuSavebis mrewvelobis maRal doneze Camoyalibeba, romelic did Semosavals moutans qveynis Sida bazars da gazrdis eqsports. Savi zRva saqarTvelos simdidrea da mas saTanado datvirTva unda daubrundes.

