,,2024 წლიდან პრეზიდენტს ხალხი კი არა, 300 ადამიანისგან შემდგარი კომისია აირჩევს”
ირმა ცეცხლაძე 27 48 93
baTumis SoTa rusTavelis saxelobis universitetSi muSaoba daasrula sazafxulo skolam `konstituciuri demokratia: Tanamedrove gamowvevebi~, romelSic postsabWoTa da evropuli qveynebis 20 studenti monawileobda. maT leqciebs ukiTxavdnen amerikeli da evropeli profesorebi
rodis gaCnda skolis Camoyalibebis idea, rogor moxda misi organizeba da ra miznebs emsaxureba baTumSi ucxouri samarTlis maRalkvalificiuri eqspertebis mowveva, amaze da saqarTvelos konstituciaze, romlis dRe 24 agvistos aRiniSna, gvesaubreba baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis iuridiul da socialur mecnierebaTa fakultetis asocirebuli profesori malxaz nakaSiZe.
– batono malxaz, saubari daviwyoT sazafxulo skoliT. rodis gaCnda misi Camoyalibebis idea?
– samarTlis kuTxiT – ramdenime wlis win, rodesac amerikis mTavrobis saxelmwifo departamentis dafinansebiT amerikul universitetSi vimyofebodi. iqaur kolegebTan urTierTobisas gadavwyviteT, rom baTumSi gagvekeTebina samarTlis skola. proeqtis ZiriTadi arsi da CvenTvis momgebiani pozicia imaSi ikveTeba, rom studentebs ki ar vagzavniT amerikaSi, aramed amerikel profesorebs da ucxoel studentebs viwvevT aq, rac saerTaSoriso masStabis swavlebaSi gacilebiT meti axalgazrdis CarTvis SesaZleblobas gvaZlevs. isini codna-kvalifikacias msoflio donis metrebisgan iReben.
– sazafxulo skolaSi, amerikeli profesorebis garda, evropis qveynebis universitetebis warmomadgenlebic xom arian?
– diax, me kontaqtebi davamyare evropis sxvadasxva cnobili universitetis profesurasTan, maT Soris am proeqtis erT-erT partnior – lietuvas mikolas romeris saxelobis universitetTan (vilniusi) da, rogorc profesorma, movipove aWaris ganaTlebis, kulturisa da sportis saministros `umaRlesi ganaTlebis xelSewyobis~ 2019 wlis sezonuri skolis qveprogramis farglebSi sagranto dafinanseba. ase rom, bsu-sa da mikolas romeris saxelobis universitetis partniorobiT, akademiuri ganviTarebis saerTaSoriso institutis TanadafinansebiT, baTumSi 18 agvistos daiwyo da 25-Si daasrula muSaoba sazafxulo skolam, sadac aSS-isa da evropis sxvadasxva qveynis universitetebidan mowveuli profesorebi ukiTxavdnen leqciebs ara mxolod baTumel axalgazrdebs, aramed dedaqalaqidan, somxeTidan, azerbaijanidan, estoneTidan, belgiidan, latviidan Camosul studentebsac. am proeqtiT axalgazrdebi codnasac iReben da Cveni kuTxis popularizaciac xdeba. aqve minda aRvniSno, rom es pirveli SemTxvevaa konstituciur samarTalSi, rodesac sazafxulo skola saxelmwifo universitetis bazaze Camoyalibda. imedi maqvs, momavalSic gagrZeldeba misi funqcionireba, amasTan, ufro gafarTovdeba da met areals moicavs. es imitomac aris mniSvnelovani, rom samarTalSi ar gvaqvs inglisurenovani programa, Tanac sazafxulo skola gacvliTi programebiT sargeblobis unikalur SesaZleblobas gvaZlevs, rac aucilebelia saerTaSoriso asparezze gasvlisTvis.
– rac Seexeba konstituciis dRes, romelic axlaxan prezidentis sasaxleSi aRiniSna. . .
– konstituciaze muSaoba jer kidev 1993 wels daiwyo, romelic 2 wlis ganmavlobaSi mimdinareobda. iyo ramdenime proeqti. saxelmwifo sakonstitucio komisia Tavdapirvelad 1921 wlis konstituciis axal redaqciaze muSaobda, magram sabolood axali konstituciis Sedgena da miReba gadawyda. es dRe dawesda 24 wlis win – 1995 wlis 24 agvistos, rodesac Sedga saboloo kenWisyra. parlamentma 159 xmiT 8-is winaaRmdeg saqarTvelos konstitucia miiRo. rogorc wesi, am dRes prezidentis sasaxleSi gamoifineba qveynis erovnul arqivSi daculi dokumentebi: 1921 da 1995 wlebis konstituciis dednebi, istoriuli dokumentebi da fotomasala. sxvaTa Soris, maSin saxelmwifo sakonstitucio komisiisa da saqarTvelos parlamentis wevrebma 17 seqtembers moaweres xeli konstituciis oficialur teqsts mTavrobis im sasaxleSi, sadac saqarTvelos respublikis uzenaesma sabWom saqarTvelos damoukideblobis aRdgena gamoacxada.
– konstituciaSi mravali cvlileba Sevida. maTgan romeli iyo yvelaze arsebiTi?
– 2010 wels ganxorcielebuli cvlilebebi, rodesac Seicvala mmarTvelobis forma da saqarTvelo naxevrad saprezidento saxelmwifo gaxda, kerZod, gaizarda premier-ministris da SeizRuda prezidentis uflebamosilebebi. igi aRar aris saxelmwifos meTauri da mTavrobis formirebaSi formalurad monawileobs.
– ras gulisxmobs kontrasignaciis instituti?
– kontrasignacia niSnavs Tanaxelmoweras. igi siaxlea Cvens konstituciaSi. kerZod, prezidentis gamocemul samarTlebriv aqtze xels awers da amiT pasuxismgeblobas iRebs premieric.
– prezidentis arCevis wesic icvleba. . .
– diax, 2024 wlidan prezidents xalxi – pirdapiri wesiT ki ara, 300 adamianisgan Semdgari komisia airCevs. aseve Seicvala saarCevno sistema, saarCevno barieri, mosamarTleTa daniSvnis wesi da sxv. rac Seexeba saarCevno sistemas, isic unda Secvliliyo 2024-Si, magram gaxsovT, albaT, am zafxulis cnobili movlenebi, ris safuZvelzec mTavrobam opoziciis pirobebze wasvla gadawyvita da es sistema ukve 2020 wlisTvis Secvala. axla parlaments xalxi airCevs proporciuli wesiT, maJoritarebis gareSe. cxadia, es mmarTvelobis gacilebiT demokratiuli da samarTliani formaa.
– rogorc aRniSnaven, axali konstituciis mixedviT, gacilebiT maRali standartiTaa SesaZlebeli adamianis uflebebisa da Tavisuflebis dacva. raSi gamoixateba es?
– ZiriTadad, sakonstitucio cvlilebebis Semdeg, adamianis uflebaTa nawili SenarCunda Zveli konstituciidan, Tumca bevri damatebiTi garantiac Seiqmna, bevri ram dakonkretda, magaliTad, socialuri uflebebis mimarTulebiT. xazi gaesva socialuri saxelmwifos princips da a.S. Tumca aris garkveuli uaryofiTi momentebic. magaliTad, sakuTrebis uflebasTan dakavSirebiT, kerZod, sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis ucxoelTa sakuTrebis uflebis Sesaxeb da sxva.
– ramdenad gaZlierdeba opoziciis uflebebi parlamentSi?
– sakonstitucio cvlilebebis Sedegad ganxorcielda rigi cvlilebebi opoziciis rolis ufro gaaqtiurebisaTvis. magaliTad SegviZlia davasaxeloT sagamoZiebo komisiis Seqmna, romelic parlamentis wevrTa aranakleb erTi mesamedis moTxovniT unda Seiqmnas. opoziciis rolis gaZlierebas, pirvel rigSi, proporciul saarCevno sistemaze gadasvla uzrunvelyofs.
– ZiriTadad ra ar mogwondaT Zvel konstituciaSi?
– sakonstitucio cvlilebebamde ZiriTadi problema ukavSirdeboda parlamentis makontrolebel uflebamosilebebs anu rogor SeeZlo parlaments mTavrobis kontroli, aseve dasaxvewi iyo mTavrobis ndobisa da undoblobis procedurebi saqarTvelos parlamentSi. es procedurebi gacilebiT gamartivda da dauaxlovda evropul standartebs.
– gTxovT, gangvimartoT, axali uflebebiT ZiriTadad ra evaleba prezidents?
– sakonstitucio cvlilebebis mixedviT, saqarTvelos prezidenti aris saqarTvelos saxelmwifos meTauri, qveynis erTianobisa da erovnuli damoukideblobis garanti, qveynis Tavdacvis Zalebis umaRlesi mTavarsardali. igi warmoadgens saqarTvelos sagareo urTierTobebSi. amdenad, konstituciis mixedviT, prezidenti ar aris aRmasrulebeli xelisuflebis meTauri. mas srulad axorcielebs saqarTvelos mTavroba. prezidenti, konstituciis mixedviT, aris upartio, Sesabamisad, aris molodini rom igi unda iyos neitraluri saxelisuflebo instituti. saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielebs garkveul uflebamosilebebs rogorc arbitri xelisuflebis ganStoebebs Soris. Tu – rogor, uaxloesi wlebi gviCvenebs.
– ra evaleba premier-ministrs?
– konstituciis mixedviT, premier-ministri aris mTavrobis Tavmjdomare, romelic xelmZRvanelobs saqarTvelos mTavrobis saqmianobas, saqarTvelos mTavroba ki axorcielebs qveynis saSinao da sagareo politikas. am TvalsazrisiT, premier-ministri aris qveynis umaRlesi politikuri Tanamdebobis piri da pasuxismgebelia saqarTvelos mTavrobis saqmianobaze. am modelis specifika swored is aris, rom premier-ministri aris lideri im politikuri partiis an partiaTa koaliciis, visac aqvs umravlesoba parlamentSi, angariSvaldebulia parlamentis winaSe da rCeba xelisuflebaSi, vidre misi kabineti parlamentis ndobiT sargeblobs. amgvarad, qveynis ganviTarebaze sruli politikuri pasuxismgebloba premier-ministrs da mis kabinets ekisreba.
– ramdenadaa saTanado uflebebiT sakanonmdeblo organoebi (maT Soris aWaris umaRlesi sabWo) aRWurvili?
– saparlamento mmarTvelobis sistemaSi umTavresi organo parlamentia da bevri ram mTavrobis mimarT mis makontrolebel funqciebzea damokidebuli. aRsaniSnavia, rom sakanonmdeblo organos mxridan mTavrobis kontrolis bevri meqanizmi arsebobs. miRebulia parlamentis axali reglamenti, rac detalurad iTvaliswinebs am procedurebs, magram bevri ram damokidebuli iqneba parlamentis Semadgenlobaze, opoziciis warmomadgenlobaze da a.S. analogiurad SeiZleba vimsjeloT aWaris avtonomiuri respublikis umaRles sabWoze. mniSvnelovania, es kontroli realurad xorcieldebodes da ar atarebdes formalur xasiaTs, rogorc es xSiradaa myari saparlamento umravlesobis pirobebSi.
– romeli instituti iqneba qveyanaSi wamyvani Zala: parlamenti, mTavrobis Tavmjdomare Tu prezidenti?
– konstituciis mixedviT, rogorc ukve aRvniSneT, qveynis saSinao da sagareo politikis ganxorcielebaze pasuxismgebelia saqarTvelos mTavroba. Sesabamisad, mTavrobis meTauri – premier-ministri aris realuri ZalauflebiT aRWurvili politikuri Tanamdebobis piri. aq unda gaviTvaliswinoT, rom im evropul saparlamento sistemaSi, ris damkvidrebasac Cven vcdilobT, qveynis mTavari politikuri figura aris premieri, vinaidan is aris realurad saparlamento arCevnebSi gamarjvebuli politikuri Zalis lideri. situacia, roca qveynis mTavrobas ar xelmZRvanelobs gamarjvebuli partiis realuri politikuri lideri, evropisaTvis damaxasiaTebelia mxolod gamonaklis SemTxvevaSi, sxvadasxva krizisis dros – mxolod aseT SemTxvevaSi xelmZRvaneloben droebiT e.w. teqnokrati premierebi qveynis mTavrobas. rac Seexeba parlamentis Tavmjdomares, konstituciis mixedviT, garkveul SemTxvevebSi is asrulebs prezidentis movaleobas, xelmZRvanelobs parlamentis sxdomebs da mTavari instituti mainc aris qveynis parlamenti. aseT sistemaSi, rogorc wesi, prezidenti ar aris CarTuli yoveldRiuri politikuri gadawyvetilebebis miRebis procesSi, Tumca misi roli mniSvnelovania da bevri ram damokidebuli iqneba ara mxolod formalur uflebamosilebebze, aramed prezidentis aqtivobaze.
– riT izRudeba TiToeuli maTganis uflebamosileba?
– martivad rom vTqvaT, premier-ministri angariSvaldebuli da pasuxismgebelia sakuTari kabinetis saqmianobaze parlamentis winaSe, romelsac SeuZlia undobloba gamoucxados mTavrobas. Sesabamisad, aseT SemTxvevaSi mTavroba unda gadadges da dainiSnos vadamdeli saparlamento arCevnebi. es aris evropuli saparlamento mmarTvelobis martivi wesi. prezidenti, Tavis mxriv, SesaZlebelia gadaayenos Tanamdebobidan parlamentma impiCmentis proceduriT, Tu is daarRvevs konstitucias an Caidens raime danaSauls.
