ასლან ლორთქიფანიძე: გადამწყვეტი იქნება ჩვენი საერთაშორისო პარტნიორების პოზიციები
ნინო ცხვარაძე 591 98 24 30
saarCevno sistemis cvlilebis sakiTxi kvlav rCeba qarTuli politikis `aqilevsis quslad~. amasTan, sul ufro imata gzavnilebma amerikis SeerTebuli Statebidan. mimdinare aqtualur sakiTxebze politologi aslan lorTqifaniZe gvesaubra
– batono aslan, kvlavac aqtualuria saarCevno sistemis cvlilebis sakiTxi, razec am dromde ver SeTanxmda pozicia-opozicia. Tebervlis dasawyisSi molaparakebebis me-5 raundi unda gaimarTos. ra molodini gaqvT?
– xelisuflebisa da opoziciis mosazrebebi 2 gansxvavebul poziciad aris `dakristalebuli~: xelisufleba opozicias Sereuli saarCevno sistemis imgvar models sTavazobs, sadac mcirdeba maJoritaruli wesiT asarCevi mandatebis raodenoba proporciuli saarCevno sitemiT asarCevi deputatebis xarjze anu nacvlad 77/73-isa, mmarTveli gundi 100/50 mandatebis gadanawilebas sTavazobs opozicias. am models sakonstitucio cvlilebebi ar sWirdeba da sakmarisia saarCevno kodeqsSi cvlilebebis Setana. opozicia ki mmarTvel gunds saarCevno sistemis e.w. germanul models sTavazobs, romelic, formalurad, Sereul saarCevno sistemas warmoadgens, Tumca didia proporciuli saarCevno sistemis komponenti. opozicia irwmuneba, rom amgvari sistemiT arCevnebis Catareba sakonstitucio cvlilebebis gareSec SesaZlebelia, radgan formalurad ar irRveva saqarTvelos konstituciiT gansazRvruli Sereuli saarCevno sistemis modeli da arc 77/73 proporcia icvleba. mmarTveli gundi fiqrobs, rom opoziciis mier wardgenili modeli saqarTvelos konstitucias ewinaaRmdegeba da, am SemTxvevaSi, saWiro iqneba sakonstitucio cvlilebebi. bundestagis anu germaniis qveda palatis naxevari maJoritaruli wesiT kompleqtdeba, xolo darCenili naxevari – proporciuli sistemiT. Tumca, saqarTvelos saparlamento arCevnebisagan gansxvavebiT, germaniaSi upiratesoba eniWeba me-2 proporciul xmas anu Tu partiam proporciul arCevnebSi miiRo magaliTad, 30%, is bundestagSi amaze met mandats ver aiRebs miuxedavad maJoritaruli arCevnebis Sedegebisa. es imas niSnavs, rom am qveyanaSi partiebis mier miRebuli xmebi parlamentSi asaReb mandatebSi proporciulad aisaxeba anu partia ver miiRebs imaze met mandats, ra procentsac iRebs proporciul arCevnebSi, ris gamoc bundestagis mandatebis saerTo raodenoba yovel arCevnebze icvleba. 2016 wlis saqarTvelos saparlamento arCevnebi am modeliT rom Catarebuliyo, politikuri partia `qarTuli ocneba – demokratiuli saqarTvelo~, 113 deputatis nacvlad gaiyvanda 88 deputats, `nacionaluri moZraoba~ – 27 mandatis nacvlad, miiRebda 49 mandats, xolo `patriotTa aliansi~, nacvlad 6 sadeputato mandatisa, 9 sadeputato mandats. xelisuflebisa da opoziciis poziciebis daaxloeba Zalian rTuli sakiTxia, radgan mmarTvel partias ar surs winasaarCevno upiratesobis dakargva, xolo opozicias surs arCevnebze mogebis meti SansebiT gavides. am opoziciuri speqtris ZiriTadi nawili yofili xelisuflebis warmomadgenlebi arian, romlebic xelisuflebaSi yofnis dros yvela SesaZlo resursiT icavdnen moqmed Sereul saarCevno sistemas, xolo axlandeli xelisuflebis warmomadgenlebi iTxovdnen proporciul arCevnebs, moqmedi konstitucia ki proporciuli arCevnebis Catarebas 2024 wlis saparlamento arCevnebisaTvis iTvaliswinebs.
– dialogis vada TiTqmis iwureba. Seicvlian mxareebi poziciebs?
– ara mgonia. xelisuflebam ukan daixia da gazarda proporciulad asarCevi deputatebis raodenoba 77-dan 100 mandatamde 73 asarCevi maJoritari deputatis 50-mde Semcirebis xarjze. opoziciac wavida kompromisze da daTanxmda Sereuli saarCevno sistemis imgvar models, sadac upiratesoba eniWeba amomrCevelTa me-2 proporciul xmas. arc erTi maTgani apirebs azris Secvlas da aq gadamwyveti iqneba Cveni saerTaSoriso partniorebis poziciebi. sxvagvarad xelisufleba da opozicia SeTanxmebas ver miaRweven, es faqti ki Zalian gaarTulebs ara marto saparlamento arCevnebis Sedegebis Sida, aramed gare legitimacias anu am Sedegebis rogorc saSinao, ise saerTaSoriso Tanamegobrobis mier aRiarebas.
– opozicia euTos pasuxs elodeba. rogor fiqrobT, Tu euTo CaTvlis, rom opoziciis SeTavazebuli saarCeno modeli konstituciuria, ras moimoqmedebs mmarTveli gundi?
– mmarTvel gunds es pozicia Zalian uxerxul situaciaSi Caagdebs da eWvqveS dadgeba saxelisuflebo partiis im warmomadgenlebis kompetenciis sakiTxi, romlebic amtkiceben, rom e.w. germanuli modelis qarTuli varianti saqarTvelos moqmed konstitucias ewinaaRmdegeba. aseve, Zalian rTuli iqneba imis axsna, Tu ratom ar unda daTanxmdes xelisufleba amgvari modeliT 2020 wlis arCevnebis Catarebas. Tu euTo sapirispiro pozicias daafiqsirebs da ityvis, rom opoziciis mier wardgenili saarCevno modeli sakonstitucio cvlilebebs saWiroebs, es ukve xelisuflebas miscems met legitimacias, raTa sakuTari iniciativa sisruleSi moiyvanos da saamisod miiRos saerTaSoriso mxardaWerac.
– Tqven ra pasuxs eliT euTosgan?
– konstituciasTan e.w. germanuli modelis Sesabamisobaze daskvnas euTo ar dadebs. is mxolod sakuTar mosazrebebs daafiqsirebs saqarTvelos saxalxo damcvelis mier gagzavnil saarCevno kodeqsSi Sesatani cvlilebebis Sesaxeb kanonproqtze, romlis inicirebac sakanonmdeblo organoSi saparlamento opoziciam moaxdina. am sakiTxze kvalificiuri daskvnis momzadeba `veneciis komisias~ SeuZlia xelisuflebis mimarTvis safuZvelze. aRsaniSnavia isic, rom xelisufleba opoziciis mier wardgenil kanonproeqts `germanul saarCevno modelad~ ar miiCnevs da fiqrobs, rom es opoziciis imgvari iniciativaa, romelic maT meti mandatebis aRebis saSualebas aZlevs. es faqti ki, maTi azriT, ifuTeba `germanuli modeliT~.
– saarCevno sistemasTan erTad, aqtualuria Statebidan miRebuli werilebic. Sefasebebi araerTgvarovania, sazogadoebis nawili – dabneuli.
– aSS-is maJoritari deputatebis werilebi, ZiriTadad, eyrdnoba saqarTvelos opozicioneri politikosebisa da Cveni arasamTavrobo seqtoris warmomadgenlebis mier gagzavnil werilebs, rac imas niSnavs, rom saxelisuflebo partias sWirdeba amerikel kongresmenebTan komunikaciis xarisxis gazrda. yvela adamians da maT Soris amerikel kongresmenebsac ufleba aqvT, daafiqsiron TavianTi mosazrebebi saqarTveloSi mimdinare politikur procesebTan dakavSirebiT. Tumca aSS-is oficialuri gancxadebebi itvirTeba aSS-is saxelmwifo departamentisa da saqarTveloSi aSS-is saelCos vebgverdebze. sayuradReboa amerikeli kongresmenebis werilebic, Tumca saqarTvelosTvis mniSvnelovania amerikis SeerTebuli Statebis oficialuri pozicia. es pozicia ki gansxvavebulia amerikeli kongresmenebis werilebis Sinaarsisgan.
– werilebis miuxedavad, amerikis elCi acxadebs: Cven vimuSavebT imisTvis, rom davexmaroT saqarTvelos ganagrZos dasavleTSi integracia, rom gaumklavdes ruseTis mier ganxorcielebul destabilizaciisken mimarTul qmedebebs. . .
– CvenisTana patara qveynisaTvis, romlis teritoriis 20% okupirebulia ruseTis mier, Zalian mniSvnelovania iseTi didi da Zlieri qveynis mxardaWera, rogoric amerikis SeerTebuli Statebia. es rom ara, SeuZlebeli iqneboda okupirebuli teritoriebis araRiarebis politikis warmatebiT ganxorcieleba. amerikelebis daxmarebis gareSe aseve rTuli iqneboda saqarTvelos demokratiuli ganviTareba da reformebis ganxorcieleba. aSS mniSvnelovan finansur mxardaWeras axorcielebs saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis kuTxiTac. es Tanadgoma calmxrivi ar aris da Cven amerikelebs da mTlianad koalicias vexmarebiT avRaneTSi, mxars vuWerdiT samSvidobo oceuliT kosovoSi da amerikel samxedroebs vexmarebodiT eraySic. avRaneTSi 31 samxedro davkargeT, xolo eraySi – 5. daiWra Cveni asobiT samxedro mosamsaxure. saqarTvelo aSS-Tan erTad aqtiuradaa CarTuli antiteroristul moqmedebebSi, organizebuli danaSaulebis winaaRmdeg brZolaSi. mas Semdeg, rac TurqeTi awarmoebs lavirebis sagareo politikas, saqarTvelo regionSi aSS-is mniSvnelovan sayrdenad rCeba. Cveni qveyana unda iyos regionis samodelo qveyana demokratiis ganviTarebis kuTxiT da maszea damokidebuli aSS-is sagareo politikis warmateba kavkasiaSi, axlo aRmosavleTSi. swored amitom cdiloben Cveni amerikeli partniorebi qarTuli demokratiisa da reformebis mxardaWeras.
– TurqeTis sagareo saqmeTa ministr mevlud CavuSoRlus gancxadebaze ras ityviT, romelmac davosSi ganacxada, rom `natos iseTi mokavSire sWirdeba, rogoric saqarTveloa, saqarTvelo unda gaxdes aliansis wevri~. ras unda velodoT aliansisgan uaxloes momavalSi?
– TurqeTs saqarTvelos natoSi gawevrianebiT Tavisi interesebi aqvs. saqarTveloze, rogorc natos wevr qveyanaze, mas meti gavlenis berketi eqneba. saqarTvelos natoSi gawevrianeba SeuZlebelia, minimum, uaxloesi 10 wlis ganmavlobaSi, germaniis, safrangeTisa da italiis winaaRmdegobis gamo, rac ruseTis SesaZlo konfrontaciiTa nakarnaxevi. Cvens megobrebs ar surT, saqarTvelo am qmedebiT aRmoCndes safrTxis winaSe da aseve ar aqvT ruseTTan samxedro dapirispirebis survili. Cven mTavari yuradReba unda davuTmoT natosTan mWidro partniorul urTierTobebs da naklebi vifiqroT mis sruluflebian wevrobaze. gadaWarbebul molodins axlavs imedgacruebebi da ar unda gavxdeT cru, ararealuri molodins mZevali.
– msofliosac gadavavloT Tvali – didma britaneTma evrokavSiri datova. ra iyo amis mizezi da ra sargebels moutans gadawyvetileba gaerTianebul samefos?
– britanelebma es gadawyvetileba jer kidev 2016 wlis 23 ivnisis referendumze miiRes, Tumca misi teqnikuri realizacia am dromde gagrZelda da axla ukve oficialurad Sevida ZalaSi. maT mouwevT evrokavSiris farglebSi xelmowerili asobiT saerTaSoriso xelSekrulebidan etapobrivi gamosvla da evrokavSiris wevr qveynebTan individualuri xelSekrulebebis momzadeba-miReba, rasac kidev ramdenime weli dasWirdeba. britaneTisTvis es gadawyvetileba iqneba rTulad `gadasaxarSi~ rogorc ekonomikuri, ise politikuri TvalsazrisiT. britanelebs urTuldebaT evrokavSiris bazarTan wvdoma, ris gamoc maT Tavisufali vaWrobis xelSekruleba gaaformes aSS-Tan. britanelebis es gadawyvetileba gazrdis am qveyanaSi dezintegraciul procesebs. Sotlandia sul ufro uaxlovdeba samefos datovebisa da evrokavSirSi gawevrianebis gadawyvetilebas. didi britaneTis mier evrokavSiris datovebas hqonda ori mizezi: ekonomikuri da politikuri. britanelebs aRar surdaT imaze meti SeetanaT evrokavSiris yulabaSi, vidre iRebdnen anu maT aRar surdaT evrokavSiris Raribi qveynebis rCenaSi monawileoba. didi britaneTis mosaxleobis mier am gadawyvetilebaSi didi wvlili Seitana migrantebis zrdamac. zogadad, mTel msoflioSi SeiniSneba nacionalizmis zrda da britaneTis es gadawyvetilebac, swored, am globaluri cvlilebebis Sedegia. britanelebs aRar surdaT, oficialur briuselze yofiliyvnen, mcire doziT mainc, damokidebulebi. didi britaneTis mier evrokavSiris datovebas eqneba am qveynisTvis rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi Sedegebi.
– dabolos, batono aslan, saqarTveloSi lavrovis SesaZlo vizits ra Sedegebi mohyveba?
– saqarTvelo 6 TviT evrosabWos Tavmjdomare qveyana gaxda. 14-15 maiss swored Tbilisma unda umaspinZlos evrosabWos ministrTa komitetis 130-e Sexvedras, romelSic monawileobis ufleba aqvs rusul delegacias sagareo saqmeTa ministr sergei lavrovis xelmZRvanelobiT. erTi mxriv, Cven gvaqvs saerTaSoriso valdebulebebi, xolo, meore mxriv, saqarTvelos kanonmdebloba okupirebul teritoriebze myof pirebs ar aZlevs saqarTveloSi Semosvlis uflebas. lavrovs darRveuli aqvs saqarTvelos kanonmdebloba, rac qmnis dilemas. am uxerxuli situaciidan gamosvlis ori gza arsebobs: 1. evrosabWos ministrTa komitetis wevrebi arian rogorc evrosabWos wevri qveynebis sagareo saqmeTa ministrebi, ise am qveynebis mudmivi diplomatiuri warmomadgenlebi briuselSi. amitom, ministr lavrovis garda, ministrTa komitetis sxdomaSi monawileoba SeuZlia ruseTis federaciis mudmiv warmomadgenels briuselSi da kargi iqneba, Tu swored is daeswreba am Sexvedras; 2. saqarTvelos SeuZlia mimarTos evrosabWos da aRniSnuli RonisZiebis gamarTva moiTxovos evropis sxva qalaqSi, maT Soris, briuselSic, sadac am organizaciis Stabbinaa ganTavsebuli. ase rom, lavrovis TbilisSi Camousvleladac SesaZlebelia am RonisZiebis Catareba da kargi iqneba, Tu asec moxdeba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, am faqts qarTuli opozicia gamoiyenebs qveynis sawinaaRmdegod, rogorc es gaakeTa gavrilovis SemTxvevaSi. daiwyeba am RonisZiebis piketireba da imgvari moqmedebebi, romelic gamoiwvevs okupanti qveynis ekonomikur sanqciebs, romelic daazaralebs saqarTvelos, dairRveva saqarTvelos kanonmdeblobac, amasTan, mosaxleoba gaRiziandeba arasasurveli stumris miRebiT.
