ათასობით დახვრეტილი ადამიანი და 83 წლის შემდეგ გამჟღავნებული საიდუმლო
მარიამ ხითარიშვილი 27 48 93
sabWoTa reJimis 70-wlian periodSi aTasobiT adamiani saqarTveloSi, iseve, rogorc yofili sabWoTa kavSiris sxva qveynebSi, gadaasaxles qonebis konfiskaciiT, bevric daxvrites da daapatimres
represirebulebi da maTi STamomavlebi mravali wlis ganmavlobaSi cnobili iyvnen rogorc samSoblos moRalateebi, mtris Svilebi. maT uqmnidnen sayofacxovrebo Tu sxva saxis problemebs. aferxebdnen swavlis, muSaobis, karieruli winsvlis procesSi. statistikas Tu daveyrdnobiT, saqarTveloSi oficialurad registrirebulia
15 700 represirebuli da es ar aris zusti ricxvi. bevrma arc ki icis, Tu ra SeRavaTebi ekuTvnis da Rirs Tu ara mis misaRebad iuridiuli dokumentaciis oromtrialSi, biurokratiul labirinTebSi gzis gakvleva. arada, ukve ramdenime welia, saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni, romlis Tanaxmadac, represirebulTaTvis moraluri zianis asanazRaureblad saxelmwifom Sesabamisi Tanxis gacemis valdebuleba aiRo.
aWaris arasamTavrobo organizacia `memorialis~ Tavmjdomare zurab zaqariaZe aqtiuradaa CarTuli represirebulTa daxmarebis, maTTvis dokumentaciis, iuridiuli mxardaWeris da im wlebSi daRupulTa xsovnis uzrunvelsayofad saTanado RonisZiebebis mowyobis rTul da sapasuxismgeblo saqmeebSi. is am Temaze gvesaubreba.
– Cemi babua, babuas Zma da didi babuac daxvrites. . . es tkivili dRemde mogvyveba. Cveni organizacia 1996 wels Camoyalibda. organizaciis pirveli xelmZRvaneli mamaCemi, jumber zaqariaZe gaxldaT, romelic 2006 wels gardaicvala. is gardacvalebamde xelmZRvanelobda am organizacias, romelic aravisgan finansdeba. Cven varT moxaliseobrivad Sekrebili adamianebi, visac gulTan axlos gvaqvs mitanili im wlebis tkivili. 1997 wels saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni `represirebulTa socialuri dacvis Sesaxeb~, raSic Cvenma organizaciamac miiRo monawileoba saqarTvelos `memorialTan~ erTad. Cven mWidro kavSiri gvaqvs represirebulebis STamomavlebTan, amitom miznad davisaxeT samarxebis moZieba. . .
pirveli represiebi 1921 wlis 25 Tebervals, gasabWoebis Semdeg daiwyo, piks ki 1937-1938 wlebSi miaRwia, rodesac sikvdilis kalo daatriales ara marto saqarTveloSi, aramed yofili sabWoTa kavSiris respublikebSic. milionobiT adamiania daxvretili, saqarTveloSi, savaraudod, 15 aTasamde. batonma ramaz surmaniZem baTumSi daxvretili 637 adamianis sia moiZia. Semdgom, roca samTavrobo komisiis pirveli sxdoma Catarda, 1050 adamianis sia waradgines. minda aRvniSno, rom daxvretilTa pirveli siebi 1997 wels gazeT `aWaraSi~ gamoqveynda. Cven vTxoveT aw gansvenebul ali samsonias, mTavar redaqtors, romelsac daxvretili hyavda mama, es sia imdroindeli mravaltiraJiani gazeTis saSualebiT gaevrcelebina. misi gamoqveynebis Semdeg xalxi acremlebuli gvakiTxavda, bevrma ar icoda, rom gardacvlili hyavda mama, deda, bebia, babua. maT egonaT, rom isini gadasaxlebulebi iyvnen. . . tragikuli situacia iyo.
mogvianebiT SevadgineT proeqti, romelic xelvaCauris municipalitets 2015 wels SevTavazeT. sakrebulom es proeqti moiwona da gadaegzavna maSindel gamgebels nadim varSaniZes, Seiqmna samuSao jgufi, romelsac saTaveSi Cavudeqi.
1937-38 wlebSi udanaSaulod represirebulTa samarxebis moZiebis samuSao jgufis saxeliT SevudeqiT saqmianobas, presis, televiziis meSveobiT movuwodeT mosaxleobas, Tu vinme informacias flobda am TemasTan dakavSirebiT, gamogvxmaureboda. 90-e satanko batalionSi moviZieT mniSvnelovani mowme zurab jixaZe, romelmac migviTiTa im adgilze, sadac 150 neSti aRmoCnda. man Tavisi TvaliT naxa daxocilTa Zvlebi, roca miwis masas iRebdnen da am informacias wlebis ganmavlobaSi, 2015 wlamde, saidumlod inaxavda. iq daxuruli zona iyo, dResac samxedroebi dganan, magram saswauli moxda da im teritoriaze SegviSves. salibauris samarxTan dakavSirebiTac aRmovaCineT mowme – salibaureli Tengiz qondariZe, romelic 1981 wlidan 90-ian wlebamde im teritoriaze muSaobda, dacvis ufrosi iyo. marTalia, Tengizi uSualod daxvretis faqts ar Seswrebia, magram sakuTari TvaliT naxa saZvale da Tavis qalebi. samwuxarod, saqarTveloSi da maT Soris aWaraSi, bevria aseTi adgili. miuxedavad imisa, rom 83 weli gavida da axla aexada farda am saidumlos, mainc araferi imaleba.
mamaCems oficialurad hqonda represirebulis Svilis statusi, maSin sasamarTlos wesiT xdeboda es yvelaferi. axla ki… arakonstituciuri qmedebaa, rom mxolod im represirebulebis Svilebs aZleven statuss, vinc 2012 wlamde mimarTa sasamarTlos. amJamad statusis miReba SeCerebulia. Cveni organizacia ibrZvis, rom represirebulebis SvilebisTvis statusis miReba aRdges. vinc gasaxlebuli iyo, maT STamomavlebs aqvT miniWebuli statusi. wina xelisuflebis dros 300 laramde konpensacias iRebdnen. axla ki saqarTvelos iusticiis saministros mier momzadebuli cvlilebebiT, romelic 2015 wlidan Sevida kanonSi, kompensacia ar SeiZleba iyos 1000 larze naklebi da 2000 larze meti. Tanxis konkretul raodenobas mosamarTle sxvadasxva obieqturi faqtoris gaTvaliswinebiT gansazRvravs.
organizacia `memorialis~ iniciativiT, xelvaCauris municipalitetSi politikuri represiebis msxverplTa xsovnis memoriali 2016 wlis 25 Tebervals daidga, romelic uSualo kavSirSia aRmoCenil samarxebTan. vcdilobT, maqsimaluri gavakeToT maTi saxelebis ukvdavsayofad. samma axalgazrdam mogvmarTa taZris aSenebasTan dakavSirebiT. mamam kuTvnili miwis nakveTi gamohyo (organizacias angariSze am dros 3 aTasi lari iyo), am saqmes saTaveSi Caudga da sofelSi mcxovreb adgilobrivebTan erTad aaSena yovladwminda iveriis karibWis xatis saxelobis eklesia.
Cemi didi babua yedem aRa zaqariaZe sofel aWariswyalSi qarTuli skolis damaarsebeli iyo. man Camoiyvana qarTulis maswavlebeli, Tavisi saxli dauTmo, rac apolon wulaZis wignsa da `jvari vazisaSi~, aseve, eparqiis wignSicaa aRwerili. igi qvelmoqmedi iyo. 1937 wels wamebiT mokles es 70 wlamde moxuci. am adamianis mizani Svilebis swavla-ganaTleba iyo. Cemma babuam – ismailma ganaTleba ruseTSi miiRo, 28 wlis asakSi Camovida da manqanaTmSenebel qarxanaSi inJinrad daiwyo muSaoba. misi Zma suleimani aWaris finansTa ministri iyo. cnobil `aWaris saqmeze~, komunistebma rom SeTxzes, Tanamdebobis pirebi viTomc trockistobis braldebiT daxvrites. maT Soris iyo suleiman zaqariaZec. igi maSin 37 wlis gaxldaT. am dros trockis saerTod ar icnobda. Cemi babua 28 wlis asakSi daxvrites, radgan sofelSi avida da Tqva, Tu Cemi Zma da mamaCemi xalxis mteria, mec Tqveni mteri varo. ori wlis ganmavlobaSi das mihqonda e.w. peredaCa ZmasTan, am dros babuaCemi ukve daxvretili iyo. . .
2017 wlis 27 ivniss demokratiuli CarTulobis centrSi movawyeT didi Sexvedra, mowmeebic warvadgineT, movuwodeT aWaris xelisuflebas, am masalebze dayrdnobiT samTavrobo komisia Seeqmna. madlobeli var batoni Tornike riJvaZis, man gulTan axlos miitana represirebulTa tkivili da samTavrobo komisia, bolos da bolos, Seqmna, romelsac aWaris jandacvis ministri zaal miqelaZe xelmZRvanelobs. CarTuli arian Sesabamisi uwyebebis xelmZRvanelebic, dainteresebuli pirebi.
minda visargeblo SemTxveviT da madloba gadavuxado meufe dimitris da baTumisa da lazeTis eparqias. maT 83 wlis ganmavlobaSi gasaidumloebuli informacia samarxis Sesaxeb yvelasTvis cxadi gaxades. madlobas vuxdi axalgazrda iuristTa asociaciasac, romelic wlebis ganmavlobaSi usasyidlod uwevs konsultacias, gverdSi udgas represirebulebs. ar SemiZlia ar vaxseno saqarTvelos `memorialis~ Tavmjdomare guram soselia, samuSao jgufis wevrebi: aWaris ebraelTa saTvistomos xelmZRvaneli emil krupniki, yofili mufTi beJan bolqvaZe, azerbaijanis saTvistomos xelmZRvaneli, aw gardacvlili vidadi axundovi, xelvaCauris municipalitetis axlandeli meri jumber vardmaniZe, xelvaCauris sakrebulos wevri batoni ioseb bolqvaZe, sakrebulos yofili iuristi mariam mamulaZe, sazogadoebasTan urTierTobis ganyofilebis xelmZRvaneli zaira jiblaZe, `memorialis~ xelvaCauris koordinatori mamuli gvianiZe, romelTa meSveobiT inaxa xelvaCauris samarxis mniSvnelovani mowme zurab jixaZe, aseve xelvaCauris gamgeobis maSindeli sazogadoebasTan urTierTobis ganyofilebis ufrosi gia TedoraZe. man mogvawoda samuSao jgufs idea politikuri represiebis msxverplTa xsovnis memorialTan dakavSirebiT. es adamianebi aqtiurad iyvnen CarTulni saqmeSi. amJamad dnm-is pasuxebs velodebiT. mec maqvs survili, dnm Cemganac aiRon, radgan mainteresebs, Cemi winapari Tu aris im 150 neStSi, romlebic inaxa. velodebiT, rodis moxdeba maTi identificireba da rodis dakrZalaven, – gviTxra zurab zaqariaZem.