პოზიცია-ოპოზიციის წარსული და პერსპექტივები პოლიტიკური კრიზისის ფონზე
irma cecxlaZe 27 93 48 –
„respublikuri partia“ parlamentSi Sedis?
„respublikuri partiis“ Tavmjdomare xaTuna samniZem ganacxada, rom Tanapartiel Tamar korZaiasTan erTad, parlamentSi erTi dRiT, saarCevno reformasTan dakavSirebiT, kenWisyraSi monawileobis misaRebad Seva, ramac azrTa sxvadasxvaoba gamoiwvia rogorc opoziciaSi, ise mmarTvel partiaSi.
samniZe da korZaia parlamentSi blok „erTiani nacionaluri moZraoba – Zala erTobaSia“ siiT moxvdnen. gasul kviras parlamentis plenarul sxdomaze maTi da kidev 49 deputatis gancxadeba parlamentis datovebis Taobaze Cavarda.
saarCevno reformaze mmarTveli partia „qarTuli ocneba – demokratiuli saqarTvelo“ da saparlamento opoziciuri partiebi „moqalaqeebi“ da „evropeli socialistebi“ muSaoben.
„Tu isini (xelisufleba) gabedaven da saparlamento arCevnebisTvis bunebrivi barieriT proporciul sistemas SemogvTavazeben, Cven, „respublikelebi“, mzad varT kenWisyris dros parlamentSi SevideT da mxari davuWiroT kanonproeqts“, – ganacxada samniZem.
amasTan, politikosma aRniSna, rom misi partia opoziciuri SeTanxmebis erTguli rCeba da ar apirebs parlamentis danarCen saqmianobaSi CarTvas.
„respublikuri partiis“ gancxadebas mmarTveli partia, romelic yvelanairad cdilobs opozicioneri deputatebi parlamentSi datovos, araseriozuls uwodebs.
„vfiqrob, es ukve bavSvobaa da rogorc TamaSi, ise aRiqmeba“, – ganacxada „qarTuli ocnebis“ liderma mamuka mdinaraZem.
samniZisa da korZaias gadawyvetileba ar moiwones opoziciaSic.
„leloSi“ acxadeben, rom parlamentSi erTjeradad Sesvla arafris momcemia. `miuxedavad kolegebisadmi didi pativiscemisa, Cven am ideas mxars ar davuWerT. gaugebari poziciaa: iyo boikotis reJimSi da ramdenime sxdomaze mixvide“, – ganacxada partia „lelo saqarTvelosTvis“ liderma mamuka xazaraZem.
analogiur azrs afiqsireben saarCevno blokSi „respublikelebis“ kolegebic.
„ras niSnavs parlamentSi erTxel Sesvla? Cven ra, parlamentis legitimurobas vaRiarebT, SevalT parlamentSi, erTxel xmas mivcemT da wamovalT? Cven parlamentSi Sesvlas riggareSe arCevnebis daniSvnis gareSe ar ganvixilavT. politikosebis sityvas fasi unda hqondes“, – ganacxada „erTiani nacionaluri moZraobis“ warmomadgenelma levan xabeiSvilma.
SegaxsenebT, rom saparlamento arCevnebisTvis saarCevno barieris cvlileba konstituciaSi cvlilebebis Setanas moiTxovs. am etapze 150 deputatidan saparlamento uflebamosilebis vadaze adre Sewyvetis Taobaze gancxadeba 99-ma ar dawera da samniZe da korZaiac rom Sevidnen parlamentSi, maTi iq yofna sakonstitucio umravlesobas ver uzrunvelyofs – amisTvis 113 deputatia saWiro.
rac Seexeba saqarTvelos yvelaze msxvil opoziciur partias – „erTian nacionalur moZraobas~, momxdari ganaxlebis Semdeg, gadatvirTvas iwyebs partiaSi „evropuli saqarTvelo – moZraoba TavisuflebisTvis“.
„evropulma saqarTvelom“ (2017 wels Seqmnes politikosebma, romlebmac enm datoves), 2020 wlis arCevnebze amomrCevelTa mxolod 3,79%-is mxardaWera moipova da parlamentSi eqvsi deputatis gayvana SeZlo.
imis Sesaxeb, rom partias cvlilebebi sWirdeba, kuluarebSi alaparakdnen Sedegebis gamoqveynebisTanave, gansakuTrebiT im fonze, rom partiis bevri wamyvani figura, magaliTad gigi ugulava da giga bokeria, parlamentis miRma darCnen. gundSi pirveli cvlileba iyo erT-erTi yvelaze aqtiuri lideris elene xoStarias partiidan wasvla. axla ki partiul cvlilebebze Riad saubroben.
„evropul saqarTveloSi“ yovelTvis aris gaumjobesebis SesaZlebloba, iseve, rogorc sxva partiebSi. am arCevnebma bevri ram dagvanaxa, maT Soris, maJoritarul olqebSi~, – ganacxada partiis erT–erTma liderma gigi wereTelma.
winaswari monacemebiT, partiis Tavmjdomaris posts datovebs daviT baqraZe, Seicvleba politikuri sabWoc. amasTan, kvlav Riad rCeba kiTxva, darCeba Tu ara baqraZe partiaSi da zogadad, politikaSi, iseve, rogorc kiTxva, vin gauZRveba „evropul saqarTvelos” da rogor Seicvleba igi.
mTavari metoqeebis „gadatvirTva“
sanam „evropul saqarTveloSi“ cvlilebebze mxolod saubroben, yofil mmarTvel partiaSi „erTiani nacionaluri moZraoba“ – moqmedebaze gadavidnen. Tavidan partiaSi Tavmjdomare Seicvala. yvelasaTvis cnobili diplomatis grigol vaSaZis nacvlad, partias saTaveSi axalgazrda nika melia Caudga. ukve gasul kviraSi meliam waradgina partiis axali devizi „moZraoba, mxolod moZraoba“ da 12 axali saxe. partiis axal wevrebs gamoarCevs partiis damaarsebel mixeil saakaSvilis xelisuflebasTan pirdapiri kavSiris ararseboba – maT mis Zvel mTavrobaSi aranairi Tanamdebobebi ar ekavaT. aseve siaxle gaxda partiis uari klasikur prezentaciebze da formalobebze. Tavidan partiam onlainkenWisyriT airCia axali Tavmjdomare, Semdeg ki aseve onlain waradgina axali gundi.
arCevnebis Semdeg cvlilebebi moxda ara marto „evropul saqarTveloSi“ da „nacmoZraobaSi“, aramed ori „girCi“ gaCnda. meore partia saxelwodebiT „girCi – meti Tavisufleba“ daaarsa ZiriTadi Semadgenlobidan wasulma zurab jafariZem, romelmac partiis mxardamWerTa nawilic gaiyola.
partia „lelo saqarTvelosTvis“ rigebi levan koberiZem datova.
politikuri foni
opoziciaSi cvlilebebi Rrma politikuri krizisis fonze mimdinareobs. am droisaTvis opoziciuri partiebis umravlesoba, romelic parlamentSi 51 mandats flobs, muSaobaze uars acxadebs, radgan saparlamento arCevnebis Sedegebs aprotestebs da gayalbebuls uwodebs. opozicia gazafxulze protestis axal talRas aanonsebs.
saerTaSoriso sazogadoebriobis mowodebebis miuxedavad, opozicia da xelisufleba verafriT miusxdnen molaparakebaTa magidas, radgan vadamdeli arCevnebis sakiTxze kompromisis miRweva ar surT.
opozicioneri liderebis didi nawilis, maT Soris nika melias da „lelos“ liderebis – mamuka xazaraZisa da badri jafariZis winaaRmdeg sisxlis samarTlis saqmeebia aRZruli. garda amisa, sxva opoziciuri saparlamento partiebis liderebis nawilma qonebrivi deklaraciebis Sevsebaze uari ganacxada, rac aseve SeiZleba gaxdes gamoZiebis sagani.
politologi arCil sixaruliZe miiCnevs, rom molaparakebebi xelisuflebasa da opozicias Soris azrs moklebulia:
`evropis sabWos saparlamento asambleam, rogorc mosalodneli iyo, mwvane Suqi aanTo: ukve yvela dokumentSi oficialurad aris naTqvami, rom arCevnebi gamWvirvale da met–naklebad konkurentuli iyo. . . ra azri aqvs awarmoo molaparakeba mexuTe raundSi adamianebTan, romlebsac arCevnebi ar adardebs. am adamianebs ubralod, xelisuflebaSi mosvla undaT“.
is darwmunebulia, rom mart-aprilSi mitingebi umniSvnelo iqneba, xolo partiebSi saubari ganaxlebebze dasruldeba.
rac Seexeba parlamentis eqsspiker daviT baqraZes, xma gavrcelda, rom partias tovebs, Tumca Tavad partiaSi amas jerjerobiT ar adastureben.
ufro adre cnobili gaxda, rom „evropul saqarTveloSi“, rogorc mmarTvelobis centralur rgolSi, ise regionebSi, struqturuli cvlilebebi igegmeba.
„politikur partias, iseve, rogorc nebismier cocxal organizms, mudmivad sWirdeba ganaxleba. . . aqedan gamomdinare, „evropul saqarTveloSic“ midis msjeloba, ra tipis struqturuli cvlilebebi unda moxdes partiaSi da rogori unda iyos samomavlo gegmebi. . . uaxloes dReebSi, kviris bolomde sazogadoebas ecodineba yvela detali, maT Soris pirad gadawyvetilebebTan dakavSirebiTac“, – ganucxada baqraZem Jurnalistebs.
„evropuli saqarTvelo – moZraoba TavisuflebisTvis“
sididiT meore opoziciuri partiaa. is 1999 wels politikos gigi wereTlis mamam nugzar wereTelma daaarsa, Tumca 2016 wlamde, sanam am partiaSi „erTiani nacionaluri moZraobis“ ZiriTadi liderebi ar gadavidnen, ar aqtiurobda. modernizebuli „evropuli saqarTvelos“ prezentacia 2017 wlis ianvarSi gaimarTa. arsebobis ganmavlobaSi partiaSi seriozuli transformacia ar yofila. mas 2017 wels mxolod Tbilisis yofili meri, „nacmoZraobis“ kidev erTi lideri gigi ugulava SeuerTda patimrobis Semdeg. is sasjels saxelmwifo saxsrebis gaflangvisTvis ixdida. partiam monawileoba miiRo sam arCevnebSi da samivejer, „qarTuli ocnebisa“ da „nacmoZraobis“ Semdeg, mesame adgili daikava.
gasuli wlis 31 oqtombris saparlamento arCevnebSi partiam xuTi mandatis miReba SeZlo, magram sakanonmdeblo organoSi moxvedrilma partiis warmomadgenlebma mandatebze uari Tqves.
daviT baqraZis politikuri gza
daviT baqraZe, ZiriTadad, or struqturaSi muSaobda – saqarTvelos parlamentSi da sagareo saqmeTa saministroSi, swavlis paralelurad.
baqraZe swavlobda Jenevis saerTaSoriso urTierTobebis institutSi, natos Tavdacvis kolejSi da saxelmwifo marTvis qarTul–amerikul institutSi, kariera ki sagareo uwyebaSi daiwyo, Semdeg gadavida erovnuli uSiSroebis sabWoSi. 2004 wels parlamentis deputati gaxda „erTiani nacionaluri moZraobis“ siiT, xolo 2008 wels oTxi TviT sagareo saqmeTa saministros uxelmZRvanela.
baqraZe parlamentis Tavmjdomared 2008 wlis ivnisSi airCies da es Tanamdeboba mas 2012 wlis oqtombramde, qveyanaSi xelisuflebis Secvlamde ekava. amis Semdeg baqraZem saparlamento kariera ganagrZo da dRemde deputatia.
baqraZe 2013 wels kenWs iyrida prezidentis postze „nacmoZraobidan“, magram giorgi margvelaSvilTan waago.
sami wlis Semdeg „nacionaluri moZraobis“ liderebis nawilma datova partia da opoziciuri „evropuli saqarTvelo“ Camoayaliba. maT Soris iyo baqraZec, romelic manamde „nacmoZraobis“ erTguli 13 weli iyo.
Zalebi politikosma prezidentis postze 2018 welsac mosinja, magram amjerad salome zurabiSvilTan damarcxda.
xelisuflebis pozicia
„Tu opozicia uars ityvis droebiTi sagamoZiebo komisiis muSaobaSi CarTvaze, es imis dasturi iqneba, rom saparlamento arCevnebis gayalbebasTan dakavSirebuli braldebebi aRar arsebobs“, – ganacxada parlamentis Tavmjdomare arCil TalakvaZem.
orSbaTs saqarTvelos parlamentis biurom 2020 wlis 31 oqtombris saparlamento arCevnebTan dakavSirebiT droebiTi sagamoZiebo komisiis Seqmnis Taobaze dadgenilebis proeqti moiwona da plenaruli kviris dRis wesrigSi Seitana.
sagamoZiebo komisiis Seqmna erT-erTi pirobaa, romelic mmarTvelma partiam opozicias misca. umravlesobam piroba dado – Seasrulos opoziciis moTxovna da daniSnos xelaxali saparlamento arCevnebi, Tu xmebis daTvlaSi cdomileba Tundac 1%-s Seadgens.
„Tu opozicias (arCevnebis) gayalbebis konkretuli faqtebi da mtkicebulebebi aqvs, Sesabamisi dokumentebi CanTaSi unda Cados, movides parlamentSi da komisiis muSaobaSi CaerTos“, – ganacxada TalakvaZem.
opozicia komisiis muSaobaSi monawileobis azrs ver xedavs da acxadebs, rom „qarTuli ocnebis“ mier kontrolirebadma saarCevno administraciebma uzustobebi ukve „gadaaswores“ da xmebis xelaxla gadaTvlas Sedegi ar eqneba. garda amisa, arCevnebis Sedegebis gadaTvla ar asaxavs rogorc arCevnebis dRes, ise winasaarCevno kampaniis dros dafiqsirebul darRvevebs, rodesac mmarTvelma gundma administraciuli resursi gamoiyena.
„Tu opozicias marTla sjera, rom arCevnebi gayalbda, isini unda CaerTon komisiis muSaobaSi da faqtebi warmoadginon. ra Sefasebas imsaxurebs adamiani, rodesac ambobs, rom arCevnebi gayalbda, Semdeg ki mis gadamowmebaze uars acxadebs? ras niSnavs es?“, – ikiTxa TalakvaZem.
parlamentSi droebiTi sagamoZiebo komisia uaxloes periodSi Seiqmneba. masSi kvotebi opoziciisTvisac aris gaTvaliswinebuli.
dReisaTvis parlamentSi opozicias ori partia – „moqalaqeebi“ da arCevnebis Semdeg Seqmnili partia „evropeli socialistebi“ warmoadgenen. parlamentSi Sesuli opoziciuri partiebis sxva warmomadgenlebi saparlamento saqmianobaSi CarTvaze uars acxadeben.