,,იქმნება მსოფლიო საკონსტიტუციო პრაქტიკისთვის უპრეცედენტო, კომიკური სიტუაცია…”
òîèï úåúõäïûå 27 48 93 –
evropuli sabWos prezidentis Sarl miSelis mier qarTuli politikis krizisis gansamuxtad gamogzavnili mediatoris danielsonis vizitma iseve uSedegod Caiara, rogorc Tavad evropuli sabWos prezidentis mcdelobam, Seerigebina politikosebi. arc erTi mxare ar apirebs daTmobaze wasvlas, rac azaralebs isev da isev qveyanas da qarTul sazogadoebas.
am sakiTxze gTavazobT baTumis SoTa rusTavelis saxelobis universitetis asocirebuli profesoris, Jan mones kaTedris xelmZRvanelis malxaz nakaSiZis Tvalsazriss. respondents miaCnia, rom qveyanaSi ara mxolod ekonomikuri da politikuri, aramed konstituciuri krizisicaa.
– batono malxaz, Tavdapirvelad SevafasoT mimdinare politikuri procesebi, ramdenad krizisulad migaCniaT am mimarTulebiT Seqmnili viTareba?
– namdvilad didi daZabuloba, dapirispireba da polarizaciaa, rac TavisTavad niSnavs, rom politikuri krizisi realurad dagvidga. imis miuxedavad, rom xelisufleba jiutad ar eTanxmeba situaciis am Sefasebas da acxadebs, TiTqos msgavsi araferia, rasac zogierTi eqspertis dasturic axlavs, me mainc mimaCnia, rom Tavad evrokavSiris Careva, danielsonis gancxadebebi da gamoqveynebuli dokumenti cxadyofs – politikuri krizisi arsebobs. aqve isic minda aRvniSno, krizisi sxvadasxva saxisaa. arsebobs, rogorc politikuri da ekonomikuri, ise konstituciuri krizisic da vfiqrob, yvelaferma erTad iCina Tavi dRes.
– ras gulisxmobT?
– rodesac arCevnebi tardeba, magram mis Sedegebs ar cnobs arcerTi opozicioneri da parlamentSi ar Sedis arcerTi opoziciuri partia, rodesac aris problemebi sasamarTlos damoukideblobasTan dakavSirebiT, evrokavSiris umaRlesi Tanamdebobis pirebi saubroben politikuri marTlmsajulebis Sesaxeb, saarCevno sistemasTan dakavSirebiT aris kiTxvebi da a.S. yvelaferi es miuTiTebs, rom qveyanaSi seriozuli politikuri krizisia, romelsac gadalaxva sWirdeba. elementarulad, Sarl miSelis mier saqarTveloSi specialuri warmomadgenlis gamogzavna da Tavad danielsonis TaosnobiT molaparakebebis warmarTva sxva raze miuTiTebs, Tu ara krizisze? dokumentic ki gamoqveynda, Tu raze iyo iq saubari anu dokumenturadac aris es faqti dadasturebuli. evrokavSiris umaRlesi warmomadgenlebi xmamaRla acxadeben, rom saqarTveloSi seriozuli politikuri krizisia, romelic unda ganimuxtos da amaze ufro kompetenturi Semfaseblebi sad unda vnaxoT, meti dasabuTeba raRa gindaT?
– Tqven axseneT konstituciuri krizisi. rogorc specialisti, xom ver dagvikonkretebdiT am Temas?
– zogierTi eqsperti acxadebs, rom krizisi dgeba mxolod maSin, rodesac parlamenti mTavrobas ver ayalibebs. es aris krizisis mxolod erTi aspeqti da masze msjeloba SeiZleba mxolod iq, sadac arsebobs konstituciuri, konsolidirebuli demokratia Tavisi institutebiT. krizisulad iTvleba is viTarebac, rodesac konstituciiT gansazRvruli xelisuflebis organoebi normalurad ver axorcieleben Tavis uflebamosilebas. Tundac is, rom saqarTvelos parlamenti, am etapze, ar aris warmodgenili yvela partiiT anu ugulebelyofilia amomrCevelTa sakmaod didi nawilis neba – aris krizisi. konstituciis mixedviT, parlamenti unda iyos mravalpartiuli, rac aseve ar Seesabameba sinamdviles. parlamentSi arsebobs komitetebi, sadac umravlesoba da umciresoba Tanabrad unda muSaobdes kanonebis miRebaze, unda arsebobdes saparlamento fraqciebi, partiebi unda monawileobdnen saparlamento delegaciebSi, amas emateba mTavrobis kontroli, opoziciis monawileobiT gadawyvetilebebis miRebis saWiroeba da sxva. rodesac yvelaferi es ar sruldeba, erTi partia ganagebs yvelafers da parlamenti ver muSaobs konstituciiT gansazRvruli datvirTviT, ar aris uflebamosili rigi mniSvnelovani sakiTxis gadasawyvetad, viRebT konstituciur kriziss.
– principSi, parlamentma aRmasrulebeli xelisufleba Camoayaliba. . .
– formalurad Camoayaliba, magram Tavisi arsiT, es ar aris parlamenti da roca erTaderTi partia mTavrobas ayalibebs, sxvebi ki arCevnebis Sedegebs ar cnoben da parlaments gareT rCebian, niSnavs konstituciuri krizisis realurad arsebobas. ar aqvs mniSvneloba, es riT aris gamowveuli. Tu fiqroben, rom es ar aris aranairi krizisi, Seuwyvitos uflebamosileba opozicias da gaagrZelos qveynis marTva, ratom awuxebs xelisuflebas es sakiTxi?
– ras eloda opozicia da mmarTveli partia danielsonis CamosvliT?
– pirvel rigSi, minda aRvniSno, rom mniSvnelovnad mimaCnia am sakiTxSi evrokavSiris CarTva. rogorc ukve vTqviT, evrokavSirma daafiqsira saqarTveloSi arsebuli seriozuli politikuri krizisi da gadawyvita daxmareba, radgan gagvaCnia evrokavSirTan asocirebis SeTanxmeba da 2024-Si, ganacxadis SetaniT, pretenzias vacxadebT kavSiris wevrobaze. aqedan isic Cans, rom Tavad evrokavSirisTvis saqarTvelo Zalian mniSvnelovania, riTac aixsneba maTi Cvens mimarT daintereseba, Tundac am problemis aRmofxvris mcdelobis kuTxiT.
imis miuxedavad, rom xelisuflebas da opozicias urTierTsawinaaRmdego molodini hqondaT, maT mainc aerTianebdaT raRac SeTanxmebamde misvlis imedi, ris Sedegadac parlamenti srulfasovan funqcionirebas Seudgeboda, gamocxaddeboda axali arCevnebi da krizisic daiZleoda. mokled rom vTqvaT, mizani orive mxares erTi unda hqonoda – arsebuli daZabulobis ganmuxtva. Tumca xelisufleba ar aRiarebs arsebul kriziss da Tvlis, rom daZabuloba xelovnuradaa Seqmnili, xolo opozicia acxadebs, rom mmarTveli partiis bralia yvelaferi, radganac pirwmindad gaayalba arCevnebi. principSi, yvelaze meti molodini mainc qarTul sazogadoebas hqonda, imedovnebda, rom moiZebneboda SeTanxmebis realuri wertili da bolos da bolos, qveyana daadgeboda arsebuli krizisebis daZlevis gzebs. samwuxarod, arc erTis molodini ar gamarTlda.
– kompromisze wasvla arc erTs ar ucdia.
– opozicia Tanaxma iyo wasuliyo kompromisebze sasamarTlo Tu saarCevno reformebis kuTxiT, magram radganac ar Sesrulda maTi ori ZiriTadi moTxovna: vadamdeli arCevnebi da politpatimrebis gaTavisufleba, SeTanxmeba ver Sedga.
– rogor SeafasebT rusi Jurnalistis CamosvlasTan dakavSirebiT ganviTarebul movlenebs?
– es iyo aSkarad dagegmili RonisZieba ruseTis federaciis mxridan. saqarTveloSi Camodis putinTan daaxloebuli Jurnalisti 40-mde kacis TanxlebiT, dabadebis dRis aRsaniSnavad da arad dagidevT arc pandemias, arc SezRudvebs da arc komendantis saaTs. ra unda vifiqroT da rogor SevafasoT es faqti, Tu ara qveynis suverenitetis winaaRmdeg gadadgmuli nabiji? kaci, romelic Riad gamodioda saqarTvelos winaaRmdeg, darRveuli aqvs okupaciis kanoni, midis restoranSi, masze gascemen yvelanair saSvs maSin, rodesac aTasobiT Cveni moqalaqe jarimdeba, apatimreben am SezRudvebis wvrilmani darRvevebisTvisac ki. es miuRebeli da saxelmwifo interesebis Semlaxavi faqtia. sxvagvarad amas veravin Seafasebs. jer erTi, unda ganexilaT, ramdenad SeiZleboda am xalxis saqarTveloSi SemoSveba da Semdeg, maTi Tavisufali gadaadgileba. saxelmwifos aqvs ufleba da specialuri kanoni gagvaCnia, romlis mixedviTac SesaZlebelia ucxoelebi qveyanaSi ar SemovuSvaT. magaliTad, ucxoels saqarTvelos vizis gacemaze an saqarTveloSi Semosvlaze SeiZleba uari eTqvas: Tu saqarTveloSi misi yofna safrTxes Seuqmnis saqarTvelos saxelmwifo usafrTxoebas an/da sazogadoebriv wesrigs, saqarTvelos moqalaqeebisa da saqarTveloSi mcxovrebi sxva pirebis janmrTelobis, uflebebisa da kanonieri interesebis dacvas; Tu, sagareo-politikuri mizanSewonilobidan gamomdinare, miuRebelia misi saqarTveloSi yofna. rogorc Cans xelisuflebam ar CaTvala, rom aseTi safuZveli arsebobda, rac miuTiTebs okupaciis da ruseTisadmi xelisuflebis damokidebulebaze.
– ramdenad misaRebad migaCniaT melias Tema? ijde sapatimroSi Tanxis gadauxdelobis gamo, cota uxerxuli xom ar aris misi statusis adamianisTvis?
– es sakiTxi minda davazusto. araerTma iuristma ganmarta, maT Soris melias advokatmac, rom Tanxis gadaxda-argadaxda aq arafer SuaSia, radgan sasamarTlom patimroba miusaja giraos gadauxdelobis gamo, anu Caanacvla erTi aRkveTis RonisZieba meoriT. patimrobis moxsna ki sasamarTlos da prokuraturis prerogativaa, romelic mmarTveli gundis politikur gadawyvetilebas elodeba. swored amitom miiCneva melia politikur patimrad. zemoT xsenebuli giraos Tema ki specialurad aagora xelisuflebam, riTac SecdomaSi Sehyavs ara mxolod mosaxleoba, aramed JurnalistTa korpusic.
– ruruas patimroba gamarTlebulia Tu ara, anu ramdenad migaCniaT igi politikur patimrad?
– Cemi pozicia am SemTxvevaSi arafers wyvets. modiT, ganvixiloT ratom daakaves rurua? is ar dauWeriaT kriminaluri warsulis gamo, rogorc amas xSirad amboben, is daiWires iaraRis ukanonod tarebisTvis. iaraRic rom Tavad Caudes, arc esaa ukve aravisTvis saidumlo. aqedan gamomdinare, iTvleba, rom rurua politikuri poziciis gamo moxvda sapyrobileSi da ara mis mier Cadenili romelime konkretuli danaSaulisTvis. kobaxiZem Tqva mgoni, politikosi ar aris es kaci da politpatimari rogor ariso? adamianis politikuri niSniT dasapatimreblad aucilebeli ar aris politikosoba. amis dasturad `qarTuli ocnebis~ mier 2012-Si gamocemul amnistias moviSvelieb, sadac politpatimrebad moxseniebuli adamianebis mozrdili sia Sedga. maTi umetesoba aqtivistebi Tu ruseTis jaSuSebad Seracxuli xalxi iyo. maT Soris politikosi, mgoni, arc iyo bevri. swored aqedan gamomdinare acxadebs opozicia ruruas politpatimrad, radgan is politikuri niSniT daakaves da ara sxva romelime braldebiT.
– opozicia ar Sedis parlamentSi, pozicia ki ar uwyvets maT sadeputato uflebamosilebas, ramdenad SesaZlebelia es iuridiulad?
– diax, yvela momswre varT, rom opoziciuri partiebi oficialurad mimarTaven parlaments uflebamosilebis Sewyvetis Taobaze, magram uSedegod. ramdenimem sakonstitucio sasamarTlosac ki mimarTa. iqmneba msoflio sakonstitucio praqtikisTvis uprecedento, komikuri situacia, deputatebs uars eubnebian uflebamosilebis Sewyvetaze. sapirispiro SemTxvevebi mravladaa, rodesac parlamenti Tavad uwyvets deputats uflebamosilebas da is uCivis, xolo aqeT iTxovdes gamiSvio da ar uSvebdnen – aravis gaugia, pirdapir rom vTqvaT, – es arakonstituciuria.
– raSi awyobs xelisuflebas maTi dakaveba?
– dros welaven, elodebian molaparakebebis dasrulebas. Tuki SeTanxmdebian, Semdeg ra gzebiT daabruneben gaSvebul deputatebs?
– rodemde unda gagrZeldes es situacia, sabolood ra elodeba qarTul politikur speqtrs?
– rogorc Cans, es procesi kidev gagrZeldeba, yovel SemTxvevaSi manam, sanam vadamdeli arCevnebi ar dainiSneba. me mainc vfiqrob, adre Tu gvian es moxdeba, radgan 2024 wlamde verafriT mivaRwevT mimdinare socialur-ekonomikuri, politikuri da konstituciuri krizisebis gamo. situacia ar damSviddeba, winaaRmdegobas opozicia ar Sewyvets, evrokavSiri kvlav Caereva, saerTaSoriso berketebi amoqmeddeba, rac TavisTvad gamoiwvevs cvilebebs rogorc saarCevno, ise samTavrobo kuTxiT.
– saakaSvilis Camosvlas elodebian `erTiani nacionaluri moZraobis~ wevrebi da maTi sateliti partiebi, Tumca ver Tanxmdebian gaerTianebuli opoziciis sxva warmomadgenlebTan. am konkretul sakiTxze xom ar moxdeba maT Soris ganxeTqileba?
– faqtia, rom jerjerobiT opoziciuri gaerTianeba erT poziciazea, maT erTi mizani aqvT da es erTianoba mniSvnelovania. saakaSvili ramdenad Camova, ver getyviT, Tumca faqtia, rom partias romlis damfuZnebelic is aris, naxevar milionze meti moqalaqe aZlevs xmas da es mocemulobaa, romelic unda gaviTvaliwinoT. isic gasagebia, rom rogorc ki daiwyeba arCevnebi, partiebs Soris warmoiqmneba konkurencia da esec bunebrivia.
– Tuki parlamentma ar miiRo kanoni arCevnebis Sesaxeb, rogor miviRebT samarTlian saarCevno sistemas? es ori sakiTxi erTmaneTs ewinaaRdegeba.
– diax, danielsonis SeTanxmeba swored amas iTvaliswinebda, Sesuliyvnen parlamentSi, SeecvalaT saarCevno kanonmdebloba da Semdeg SeTanxmebuliyvnen samarTliani arCevnebis Catarebis vadebze, Tumca verc amaze SeTanxmdnen.

