,,ძლევაი საკვირველი” – 900 წელი დიდგორის ზეეპოქალური ბრძოლიდან
ლაშა ხომერიკი 593 50 82 69 –
marTalia, ar SeiZleba JamTasvlis ukan datrialeba, magram Tu ver gavxdebiT gardasuli ambebis Tanamonawileni, is xom SesaZlebelia, gavigoT, rogor ibrZodnen Cveni saxelovani molaSqreni
xSirad gaigonebT, saqarTvelos istoria omebis istoriaao. diax, Cveni mravalsaukunovani istoria RirsSesaniSnavi brZolebiTaa gamorCeuli. iseTi masStabis omebi, rogoric qarTvelobas gadaxdenia, usaTuod imsaxurebs ara marto gaxsenebas, aramed safuZvlian Seswavlasac. Cvens qveyanas Tavisi arsebobis ganmavlobaSi bevri brZola mougia da damarcxebac uwvnevia, Tumca qarTvelma molaSqreebma iseTi 9 didi omi (erwuxi, didgori, Samqori, basiani, taSiskari, martyofi, xresili, aspinZa da saarako laSqroba soxumidan tuafsemde,) moiges, rom araerTi qveyana iamayebda. dRes 12 agvistoa da bunebrivia, didgoris brZolaze gavamaxvilebT yuradRebas. 900 weli gavida mas Semdeg. daviT aRmaSenebelma daaxloebiT 60 didi da patara omi gadaixada da samocjerve gamarjvebuli dabrunda brZolis velidan. maTgan yvelaze mniSvnelovani erwuxisa da didgoris brZolebia.
sanam didgoris brZolas gavixsenebdeT, aRsaniSnavia ramdenime garemoeba. meTerTmete saukunis bolo meoTxedSi saqarTvelo Turq dampyrobTa saTareSod gadaiqca. saSveli arsaidan Canda da, ai, giorgi meorem swori gadawyvetileba miiRo – mefis gvirgvini Tavis erTaderT Zes, Teqvsmeti wlis daviTs daadga da `iwyo aRmociskrebad bnelsa ukunsa Sina mzeman~, – gvauwyebs mematiane.
meTormete saukunis dasawyisSi saqarTvelo, daviTis winamZRolobiT, angariSgasawevi qveyana xdeba. iwyeba qveynis miwa-wylis mtkavel-mtkavel Semokreba. kaxeT-hereTi gaxda gamTlianebis pirveli macne. `da daipyrna daviTma hereT-kaxni nebierad~. ra Tqma unda, amas usisxlod ar Cauvlia. 1104 wels mtris uricxvi laSqari erwuxSi dabanakda (dRevandeli saingilos teritoria). omi marTlac daundobeli gamodga. qarTvelebma mteri sastikad daamarcxes. momdevno wlebSi daviTma aiRo samSvilde da Zerna, Semdeg TrialeTSi mospo TurqTa uzarmazari mxedroba, 1115 wels gaaTavisufla rusTavi. momdevno wels aiRo giSi da taoSi gaanadgura TurqTa laSqari. 1118-1119 wlebSi mefem gaatara samxedro reforma. CrdiloeTidan gadmoasaxla 200 aTasi yivCaRi – 40 aTasi ojaxi. yoveli ojaxidan erTi meomari mudmiv jariskacad gaamwesa. amas garda hyavda 5000 monaspa da qarTvelTa laSqari. jaris gaZlierebiT daviTma SeZlo Tavisi miznebis asruleba – ganavrco qarTvelTa qveyana nikofsiidan (tuafse) darubandamde (derbendi). 1118 wels daimorCila ovseTi, 1120 wels gaanadgura Turqebi bortiasTan, imave wels SirvanSi aiRo yabala. warmatebiT ilaSqra somxeTSi, siriaSi, sparseTSi. rogorc vTqviT, 60-mde didi da patara omi gadaixada daviT aRmaSenebelma da yovelTvis gamarjvebuli dabrunda brZolis velidan.
cxadia, maTgan yvelaze mniSvnelovani didgoris brZola iyo, romelic 1121 wlis agvistoSi gaimarTa. didgoris brZolis Sesaxeb bevri dawerila da bevric daiwereba. sainteresoa, rogor aanalizebs am brZolas samxedro eqsperti anzor maisuraZe: `daviTi awarmoebda inteleqtualur omebs da didgoris omi amis SesaniSnavi magaliTia. zustad ar aris cnobili, ra raodenobis laSqriT modioda muslimanuri koalicia saqarTvelos winaaRmdeg, magram davuSvaT, 200-aTasiani laSqari hyavdaT. rogorc Cans, daviTma gaTvala, rom 56 aTasi kaciT brZolis mogeba gauWirdeboda. is ar iyo mefe, romelic erTi omis mosagebad mTel laSqars gawyvetda. amitomac sruliad gauxsna gza koalicias saqarTvelosken. acala mosvla. cxadia, 200 aTasi kaci didgorze ver dabanakdeboda, nawili manglissa da TrialeTs Soris dabanakda, nawili ki didgoris viwroebisken wamovida, raTa alternatiuli gziT wamosuliyo Tbilisisken. . . mters hgonia, rom saqarTveloSi Semosvlisas Tavis gegmas axorcielebs, ver xvdeba, rom daviTis mstovrebma xafangSi Seityues. danebebis niSnad xmalaweuli 200 qarTveli meomari mtris laSqars uaxlovdeba, guSagebi `danebebulebs~ gzas uxsnian, isini Rrmad Sedian mtris SuagulSi da iwyeben arnaxul brZolas. . . swored am 200 kacis wyalobiT waaxdina daviTma mteri, romelsac yvela mxridan qarTuli jaris danarCenma flangebma Seuties da sruliad gaanadgures koaliciuri laSqari. es iyo swored inteleqtualuri omi, sadac erTi daviTis tvini da 56 aTasi qarTveli meomris marjvena ibrZoda~. amitomac, cxadia, didgoris brZolas `Zlevai sakvirveli~ samarTlianad ewoda.
momdevno wels mefem gaaTavisufla Tbilisi, Semdeg dmanisi da amiT sruliad gaaerTiana saqarTvelo. zemoaRniSnul brZolebSi daviT mefe warmoCnda, rogorc sworupovari mxedarTmTavari, romelmac Tavisi Zalauflebis qveS gaaerTiana kavkasiis xalxebi da Seqmna mZlavri kavkasiuri imperia. am did qveyanaSi yvela eri cxovrobda sruli TanasworobiT, ganurCevlad warmomavlobisa da religiuri aRmsareblobisa. amas adasturebs arabi istorikosi ibn-al-jauzi. misi cnobiT, daviT aRmaSenebeli Tavis Svil demetresTan erTad paraskeobiT meCeTSi dadioda, locvas eswreboda da wasvlisas didZal fuls swiravda. daviTis periodis saqarTvelo kulturis miRwevebiTac gamoirCeoda. renesansi namdvilad igrZnoboda da es Tavad mefis daucxromeli zrunvis Sedegic iyo. igi ucxoeTSi saswavleblad gzavnida niWier axalgazrdebs, farTo gasaqani misca kulturul aRmSeneblobas. am mxriv aRsaniSnavia gelaTi, sadac akademia Camoyalibda. iq samoRvaweod Camoiyvana sazRvargareT saxelganTqmuli qarTveli mecnierebi, mwerlebi, filosofosebi (ioane petriwi, arsen iyalToeli), akademiebi daaarsa agreTve iyalToSi, gremSi. am akademiebSi sagangebod swavlobdnen ariTmetikas, astrologias, musikas, ritorikas, medicinas. . .
daviT mefe sworupovari himnografic gaxldaT, man dawera `galobani sinanulisani~, romelic Rrma sulierebiT gamoirCeva. wmida mefem mware godebiT moixsenia yvela codva, nebsiT Tu uneblieT Cadenili da Sewyaleba gamosTxova ufals. sikvdilic moaxlovda da, ai, 1125 wlis 26 ianvars (Zveli stiliT) aResrula. dakrZales mis mier agebul gelaTis monastris SesasvlelSi (Tavad mefem ineba ase, Cemma xalxma Cems mkerdze iaroso). . . madlierma STamomavlobam daviT mefes ar dauviwya Rvawli qveynis winaSe da mas ubrwyinvalesi zedsaxeli – aRmaSenebeli uwoda, riTac ukvdavyo misi saxeli.

