…რამ გამოიწვია საცხოვრებელი სახლის ნგრევა და ვისი პასუხისმგებლობის საკითხი უნდა დადგეს?
ირმა ცეცხლაძე 27 48 94 –
ბათუმში, 26 მაისის ქუჩაზე დატრიალებული ტრაგედიის ზუსტი მიზეზების გარკვევამდე, შევეცადეთ იმის გარკვევას, თუ ვის უნდა მოეთხოვოს პასუხი ამ კონკრეტულ შემთხვევაში.
გთავაზობთ ინტერვიუს აჭარის პროფკავშირების თავმჯდომარე ზურაბ ცეცხლაძესთან, რომელიც მუშაობდა ბათუმის მერიის იურიდიული განყოფილების უფროსის მოადგილედ, შემდეგ – მერიის იურიდიული სამსახურის უფროსად, იმავე პერიოდში კი აწარმოებდა მერიის არქიტექტურის სამსახურში წარდგენილი არქიტექტურული პროექტების იურიდიულ ექსპერტიზას. ვფიქრობთ, მისი შეფასება საინტერესო იქნება ჩვენი მკითხველისთვის.
–ბატონო ზურაბ, იურიდიული განათლებითაც და სამუშაო გამოცდილებითაც, ცხადია, კომპეტენტური ბრძანდებით სამშენებლო საკითხებში.
-ყველაფერი გამოცდილებაა. 2009-2016 წლებში ვმუშაობდი სამშენებლო კამპანია „კრისტალის“ აღმასრულებელი დირექტორის თანამდებობაზე და უშუალო შეხება მქონდა სამშენებლო პროცესთან სრულად. ვარ პრაქტიკოსი ადვოკატი და მიმყავს სამშენებლო სადავო საქმეებიც სხვადასხვა ინსტანციის სასამართლოში.
– რას გვეტყვით ბათუმში დატრიალებული ტრაგედიის შესახებ?
-მართლაც მძიმე და ტრაგიკული დღეები დაუდგა ჩვენს ბათუმს, ტრაგედია გასცდა ქალაქის ფარგლებს, სრულიად საქართველო გლოვობს დაღუპულ მოქალაქეებს.ღრმა მწუხარებას გამოვთქვამთ და სამძიმარს ვუცხადებთ დაღუპულთა და დაშავებულთა ოჯახებს. აღარ უნდა დავუშვათ მსგავსის განმეორება. ამისათვის ყველაფერი უნდა გააკეთოს ერმა და ბერმა, განსაკუთრებით იმ სახელმწიფო ინსტიტუტებმა, რომელთა უშუალო ვალდებულებაც არის საზარელი ტრაგედიების თავიდან აცილება.
– თუ შეძლებთ სამართლებრივი კუთხით, ჩამონგრევაზე პასუხისმგებელი პირის ან უწყების დასახელებას, ამხანაგობები, საჯარო რეესტრი, მერიის ზედამხედველობის სამსახური, შრომის უსაფრთხოების მაკონტროლებელი ორგანო – ვის უნდა მოეთხოვოს პასუხი საცხოვრებელი კორპუსის ჩამონგრევის გამო?
-დღეს მთავარია, გაირკვეს ამ საშინელ ტრაგედიაზე პასუხისმგებელი პირი ან პირთა წრე. ვის რა კანონით გათვალისწინებული ვალდებულებები ჰქონდა და არ შეასრულა, ვინ გულგრილად მოეკიდა სამსახურებრივ მოვალეობას, ვის რა ფუნქცია უნდა შეესრულებინა, რომ ეს ტრაგედია არ მომხდარიყო.
–ამასთან დაკავშირებით, ყველგან მსჯელობენ, თუმცა ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არავის გააჩნია იმის მიუხედვად, რომ შსს–მ გამოკვეთა გარკვეული პირები და მისცა პასუხისგებაში. მოდით, მივყვეთ ქრონოლოგიას, რა ხდებოდა იმ ავბედით პირველ სართულზე?
-როგორც ბინის მესაკუთრის მიერ საჯარო რეესტრში წარდგენილი განცხადებიდან და შემდეგ ხარვეზის შევსების მიზნით წარდგენილი ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის ოქმიდან ირკვევა, მიმდინარეობდა საცხოვრებელი სახლის პირველი სართულისა და სარდაფის გაერთიანებისათვის საჭირო სამშენებლო სამუშაოები, რომელიც წარმოადგენს არა სარემონტო, არამედ ბინის სარეკონსტრუქციო სამუშაოებს, ვინაიდან საჭიროებდა პირველი სართულის იატაკის მოცილებას, სარდაფის (არასაცხოვრებელი ფართის) გაერთიანებას საცხოვრებელი ბინის პირველი სართულის ფართთან ერთიანი სივრცის შესაქმნელად (საცხოვრებელი და სარდაფის ფართის გაერთიანებით, კომერციული ფართის შექმნას). სამართლებრივად, ბინის სარემონტო სამუშაოები აბსოლუტურად განსხვავდება რეკონსტრუქციის სამშენებლო სამუშაოებისგან, ვინაიდან რემონტი ითვალისწინებს მხოლოდ ბინის შეკეთებას, მოპირკეთებას, რაც არ საჭიროებს სამშენებლო ნებართვას, შეკეთება კი თავის მხრივ, არის იგივე მშენებლობა, რომლის განხორციელების დროს ხდება მხოლოდ არსებული დეფექტების აღმოფხვრა, შენობა-ნაგებობის იერსახისა და მზიდი კონსტრუქციების შეუცვლელად. იმავე სამშენებლო კანონმდებლობის მიხედვით, რეკონსტრუქცია არის შენობა ნაგებობის ან მისი ნაწილის არსობრივი შეცვლა მათი ფიზიკური, ხარისხობრივი და თვისობრივი განახლების მიზნით.როგორც ხედავთ, საცხოვრებელი სახლის სარდაფში და პირველ სართულზე მიმდინარე მშენებლობა იყო რეკონსტრუქცია და მინიმუმ – საჭიროებდა (ვალდებული იყო) მშენებლობის შეტყობინებას მშენებლობის განმხორციელებელი პირის მიერ ნებართვის გამცემი უფლებამოსილი პირისათვის, ანუ ბინის მესაკუთრის მხრიდან ქალაქის მუნიციპალიტეტის მერიის შესაბამისი სამსახურისათვის (საქართველოს სივრცითი დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის ჯ, ჰ (1) და ჰ (25) პუნქტები).
ფაქტობრივად, ამ მსჯელობით გამოვლინდა ერთი პასუხისმგებელი პირი, რომელმაც დაარღვია კანონი, არ შეასრულა კანონის მოთხოვნა. შესაბამისად, გამოირიცხა საჯარო რეესტრის პასუხისმგებლობა მთლიანად, ვინაიდან იგი არ გასცემს ნებართვას და მხოლოდ ცვლილებები შეაქვს რეგისტრირებულ მონაცემებში. ამ შემთხვევაში, რეესტრი სწორად მოიქცა, როცა პირველად, არ დააკმაყოფილა ბინის მესაკუთრის განცხადება და მოითხოვა ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის კრების ოქმი, რომელიც სავარაუდოდ, წარმოადგენდა ბინის მესაკუთრეთა თანხმობას, პირველ სართულზე არსებული ბინის მესაკუთრის მიერ სარდაფისა და პირველი სართულის გაერთიანებაზე.
–რა როლი ეკისრება ამხანაგობას ამ საქმეში, კრების ოქმის გაცემის დროს ხომ არ დარღვეულა კანონი?
-ვიდრე სამართლებრივად შევაფასებდეთ ამ საკითხს, მინდა აღვნიშნო, რომ ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობების საოქმო გადაწყვეტილებების აბსოლუტური უმრავლესობა დაფუძნებულია არა კანონზე, არამედ მეზობლურ ურთიერთობებზე და, ხშირ შემთხვევაში, საერთოდ, არ ტარდება კრებები. ქართულ მენტალობაში სირცხვილად მიაჩნიათ (ინტრიგნობად), თუ ვინმე მეზობლის თხოვნის მიუხედავად, არ დაეთანხმება კრების ოქმს, თუნდაც კანონი ირღვეოდეს. სწორედ ამის გამოა, რომ ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობების ოქმები ფიქტიურ ხასიათს ატარებს, თუმცა მისი საჯარო რეესტრში წარდგენით სამართლებრივი შედეგი დგება. ახლა გავარკვიოთ, რა მოხდა მოცემულ შემთხვევაში, რას გვეუბნება კანონი, რა უნდა გავითვალისწინოთ ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის კრების ოქმის მიღებისას? მოგეხსენებათ, მრავალბინიანი სახლების სარდაფები, სხვენები, კიბის უჯრედები, სახურავები, ლიფტები, შახტები, ბუნკერები და. ა.შ. არ წარმოადგენს ინდივიდუალური საკუთრების საგანს (ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის საერთო საკუთრებაშია), ვიდრე არ იქნება ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის საერთო კრების გადაწყვეტილება შენობის ამა თუ იმ ნაწილის ინდივიდუალურ საკუთრებაში გადაცემის შესახებ („ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“, საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტი). თუმცა იმავე კანონის, იმავე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი ამბობს, რომ „მრავალბინიანი სახლის მზიდი და შემომზღუდავი არამზიდი (ფასადის) კონსტრუქციები (საძირკვლები, კარკასი, კედლები, აივნები, სართულშორისი გადახურვები და.ა.შ.) წარმოადგენს მხოლოდ ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის საერთო საკუთრების საგანს და მისი ინდივიდუალურ საკუთრებაში გადაცემა არ შეიძლება. შესაბამისად, თუ ბინის მესაკუთრე სარდაფში შეეხო საძირკველს, რასთან დაკავშირებითაც ამხანაგობისაგან იგი გაფრთხილებული არ იყო, მაშინ აქ შეიძლება დადგეს ზოგადად ამხანაგობის წევრების პასუხისმგებლობის საკითხიც. მე არ ვგულისხმობ, რომ აუცილებლად უნდა დადგეს სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხი, პასუხისმგებლობის სხვა ფორმებიც არსებობს, რაც გამოძიების დასადგენია. რაც შეხება ამხანაგობების კავშირს მუნიციპალურ ორგანოებთან, ამასაც განსაზღვრავს „ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“, საქართველოს კანონის 29-ე მუხლი, სადაც მუნიციპალური ორგანოების პირდაპირი ვალდებულებაა მესაკუთრეებთან ახსნა-განმარტებითი მუშაობის ჩატარება, ამხანაგობების აღრიცხვა და ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის წევრების სწავლება. ხშირ შემთხვევაში, სწორედ კანონის არცოდნა იწვევს მის უხეშ დარღვევას.
როგორც ხედავთ, მეტ-ნაკლები დოზით ყველა მონაწილე პირს (მესაკუთრეს, ამხანაგობას, მუნიციპალიტეტს) გარკვეული ვალდებულებები არასათანადოდ აქვთ შესრულებული, რაც ობიექტური გამოძიების საგანი უნდა გახდეს და ყველა კითხვას, რაც დაღუპული ოჯახებისა და საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანია, უნდა გაეცეს დასაბუთებული და არგუმენტირებული პასუხები.
–საჯარო რეესტრს ბინის მფლობელმა 4 ოქტომბერს სარდაფისა და ბინის ერთ სივრცედ რეგისტრაციისთვის მიმართა. . .
-ბინის მესაკუთრემ საჯარო რეესტრს მიმართა რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილებების შეტანის მოთხოვნით, რაც ითვალისწინებდა საცხოვრებელი პირველი სართულისა და სარდაფის ერთ ფართად რეგისტრაციას, რომელი ფართიც შემდგომში უნდა გაერთიანებულიყო იატაკის მოშორებით და ერთიანი სივრცის შექმნით. საჯარო რეესტრმა არ დააკმაყოფილა მესაკუთრის მოთხოვნა და ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობის კრების ოქმი მოითხოვა – ბინისა და სარდაფის გაერთიანებაზე თანხმობა, რაც ამხანაგობამ გასცა, ხოლო რეესტრმა კანონის შესაბამისად შეიტანა ცვლილებები რეგისტრირებულ მონაცემებში. ამის მერე, მესაკუთრეს საქმის კურსში უნდა ჩაეყენებინა მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახურები, წარედგინა სარეკონსტრუქციო სამუშაოების პროექტი და თანხმობის შემთხვევაში უნდა დაეწყო სამშენებლო სამუშაოები.
–ანუ მაინც უნდა მიემართა მეპატრონეს ნებართვის ასღებად მერიისთვის, როდესაც აპირებდა სარდაფისა და ბინის გაერთიანებას?
-აუცილებლად, მერიისთვის უნდა შეეტყობინებინა, რა სახის სამშენებლო-სარეკონსტრუქციო სამუშაოების ჩატარებას აპირებდა და წარედგინა შესაბამისი დოკუმენტები.
–თუკი პირი ასეთ ნებართვას არ ითხოვს, როგორ უნდა გაარკვიოს მერიამ ამის შესახებ. არსებობს ბერკეტი?
-ბინის მესაკუთრეთა ამხანაგობებსა და მუნიციპალიტეტს შორის არსებობს კანონით გათვალისწინებული სამართლებრივი ურთიერთობები და ამ ბერკეტის სათანადოდ გამოყენების შემთხვევაში, მესაკუთრემ გვერდი ვერ უნდა აუაროს კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების შესრულებას. ამხანაგობამ კარგად უნდა შეისწავლოს, თუ რას ითხოვს მისი ერთ-ერთი მესაკუთრე და ისე უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება. თუ საჭირო გახდება ამ გადაწყვეტილების მიღებაში მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახურების რაიმე სახით ჩართვა, მისი ჩარევის შემდეგ უნდა გასცეს ამხანაგობამ კრების ოქმი.
–უნებართვო სამუშაოების წარმოების შემთხვევაში რა ხდება? სამართლებრივ სასჯელს ვგულისხმობ.
-უნებართვო მშენებლობის განხორციელების შემთხვევაში, მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახური (ზედამხედველობის სამსახური, იგივე მუნიციპალური ინსპექცია) ითხოვს სამუშაოების დაუყოვნებლივ შეჩერებას და სათანადო დოკუმენტების წარდგენას მუნიციპალიტეტის შესაბამის სამსახურში. ამისათვის გარკვეული დრო ეძლევა მშენებელს. ამ ვადის გასვლის შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას დაჯარიმებისა და უნებართვოდ განხორციელებული მშენებლობის თავისი ხარჯებით დემონტაჟის შესახებ. ასეთ შემთხვევაში, ჯარიმის ოდენობა არის 6000 ლარი. შეუსრულებლობის შემთხვევაში ჯარიმა ორმაგდება და მიექცევა იძულებით აღსრულებაზე.
–ამბობენ, რომ მოსახლეებმა მიმართეს მერიის ზედამხედველობის სამსახურს. როგორ გავარკვიოთ, სად დევს განაცხადი?
-ასეთი განცხადების არსებობის შემთხვევაში, იგი უნდა იყოს რეგისტრირებული ბათუმის მუნიციპალიტეტის მერიის მუნიციპალურ ინსპექციაში. მისი მოძებნა შეიძლება თარიღისა და მინიჭებული ნომრის მიხედვით.
–რა ინფორმაცია გაქვთ ამხანაგობის შესახებ, იყო მასთან შეთანხმება? იყო ხელმოწერები?
-ამხანაგობის ოქმი რომ ნამდვილად არსებობდა, ამას ადასტურებს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო, ვინაიდან მისი მოთხოვნის საფუძველზე ბინის მესაკუთრემ კანონით დადგენილი, ნოტარიულად დამოწმებული ოქმი წარადგინა რეესტრში, რის საფუძველზეც რეესტრმა მიიღო გადაწყვეტილება, რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილებების შეტანის შესახებ და ბინის პირველი სართული და სარდაფი დაარეგისტრირა ერთ ფართად. რაც შეეხება, იყო თუ არა ამხანაგობის ყველა წევრის ხელმოწერა ოქმზე, დასადგენია ხელმოწერების ავთენტურობა. წესის მიხედვით, ამხანაგობის კრება უნდა მოიწვიონ და გადაწყვეტილებას ამხანაგობის ყველა წევრმა უნდა მოაწეროს ხელი (კრების ოქმის პროექტზეა საუბარი). შემდეგ, ეს ოქმი მიდის ნოტარიუსთან ხელმოსაწერად, რასაც უკვე ნოტარიუსთან ხელს აწერს ამხანაგობის თავმჯდომარე ან კრების თავმჯდომარე. ამ ხელწერის ნამდვილობას ადასტურებს ნოტარიუსი. შესაძლებელია ოქმს ხელი მოეწეროს პირდაპირ საჯარო რეესტრში, რეგისტრატორის თანდასწრებით.
–გომელაური აცხადებს, რომ შესაძლოა, პასუხისმგებლობა დაეკისროს თავად მოქალაქეებსაც, მეზობლებსაც, ხელი რომ მოუწერეს ოქმს.
-გამორიცხული არ არის ასეთი პასუხისმგებლობის დაყენების საკითხი. ეს უნდა გადაწყდეს ოქმის შინაარსიდან გამომდინარე, იმის მიხედვით, თუ რასთან დაკავშირებით მისცეს ამხანაგობის წევრებმა თანხმობა ბინის მესაკუთრეს და რეალურად ჩატარდა თუ არა ამხანაგობის კრება. ეს არის გასარკვევი.
–რას ითვალისწინებს კანონი შრომის უსაფრთხოების კუთხით?
-აქ მნიშვნელოვანია არა შრომის უსაფრთხოება, არამედ იმის გარკვევა, რამდენად უსაფრთხოა წარმოებული მშენებლობები მოსახლეობისთვის. ნებისმიერი მშენებლობის დროს მუნიციპალურმა სამსახურებმა უნდა აწარმოონ მონიტორინგი, ხომ არ ხდება არსებული დამტკიცებული პროექტიდან გადახვევა და პროექტის მიხევდით სრულდება თუ არა ფარული სამშენებლო სამუშაოები. ხარისხიანი სამშენებლო მასალებით თუ სრულდება სამშენებლო სამუშაოები, უნდა შემოწმდეს არმატურის, ბეტონის და სხვა სამშენებლო მასალების ვარგისიანობა და შესაბამისობა. განსაკუთრებით უნდა გაკონტროლდეს საძირკვლის სამშენებლო სამუშაოები, ვინაიდან ქვეყანა სეისმურად არამდგრადია.
–უნდა დადგეს თუ არა მუშების პასუხისმგებლობის საკითხი?
-ამ ეტაპზე ბრალი წარედგინათ ხელოსნებს, ვინც აწარმოებდა სამშენებლო სამუშაოებს, თუმცა ეს მაშინ იქნება სამართლიანი, თუ ხელოსნები სამშენებლო სამუშაოებს აწარმოებდნენ არამიზანშეწონილი სამუშაო ხელსაწყოებით. მაგალითად, თუ კედლის მოშლა უნდა განხორციელებულიყო ძალაყინის და უროს გამოყენებით და მათ ეს გააკეთეს ვიბრაციული ან პნევმატური ხელსაწყოებით. ვიბრაციის ძალას შეიძლება გამოეწვია არასასურველი პროცესები, შენობის მდგრადობის წინააღმდეგ. იგივე შეიძლება ითქვას პნევმო ხელსაწყოზე, რომელიც დარტყმის ძალით ახდენს ამა თუ იმ მყარი ნივთის დაშლას.
–რა უნდა მოვუხერხოთ მიშენებებს და დაშენებებს?
-მიშენებების და დაშენებების მანკიერი პროცესები დღესაც მიმდინარეობს, თუმცა კარგია, რომ არცთუ ინტენსიურად. ვფიქრობ, არანაირი მიშენებები და დაშენებები არ უნდა განხორციელდეს საინჟინრო გეოელოგიური ექსპერტიზისა და კონსტრუქტორის დასკვნის გარეშე. აუცილებელია, შეისწავლონ შენობების ექსპლოატაციის ვადა და მისი აშენების ხარისხი. რაც შეეხება, უკვე არსებულ მიშენებებს და დაშენებებს, ვფიქრობ, კარგი იქნება, თუ შეისწავლიან და დაიდება საინჟინრო-გეოლოგიური ექსპერტიზისა და კონსტრუქტორის დასკვნები. ავარიულობის ხარისხის დადგენის მიხედვით ან უნდა მოხდეს მათი დემონტაჟი, ან განხორციელდეს გამაგრებითი სამშენებლო სამუშაოები. დაბოლოს, ზემოაღნიშნულის მიუხედავად, ჩემი მოსაზრებები მტკიცებით ფორმაში არ არის წარმოდგენილი, ეს არის არსებული პრობლემის სამართლებრივი კუთხით შეფასება, ვინაიდან ამ საკითხზე ჭეშმარიტების დადგენისათვის საჭიროა კომპლექსური ექსპერტიზის ჩატარება, გეოლოგის, კონსტრუქტორის, არქიტექტორისა და ინჟინრის მონაწილეობით. დეტალურად უნდა გამოიკვლიონ გრუნტი, საცხოვრებელი სახლის საძირკვლის კონსტრუქციები, მშენებლობის ხარისხი და მასზე შემდგომ განხორციელებული დატვირთვა. მხოლოდ ამის შემდეგ იქნება შესაძლებელი ცალსახად ითქვას, თუ რამ გამოიწვია საცხოვრებელი სახლის ნგრევა და ვისი პასუხისმგებლობის საკითხი უნდა დადგეს ამ ტრაგედიის გამო.
