ლურჯი მოცვი აჭარაში ჩაის პლანტაციებს ჩაანაცვლებს
ოთარ ცინარიძე: 599 85 21 14 –
politologi ediSer jafariZe saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesoria. batonma ediSerma qarTul mecnierebas mniSvnelovani SenaZeni Semata, risTvisac saqarTvelos mweralTa kavSirma pavle ingoroyvas premiiT daajildova mecnierebaSi gansakuTrebuli wvlilis SetanisaTvis. eqsperti `aWarasTan~ agraruli politikis aqtualur sakiTxebze, donorebis Tanadgomasa da soflis meurneobis calkeuli dargis ganviTarebaze saubrobs:
– damoukidebel saqarTveloSi soflis meurneoba prioritetul mimarTulebad gamocxadda, rogorc qveynis ekonomikuri gaZlierebisa da TviTmdgradobis mniSvnelovani seqtori. evrokavSiri saqarTvelos agraruli mimarTulebisa da zogadad, soflis meurneobis ganviTarebisTvis evropis samezoblo programiT 2013 wlidan exmareba, 2014 wels ki evrokavSirsa da saqarTvelos Soris gaformebuli asocirebis SeTanxmeba `Rrma da yovlismomcveli Tavisufali savaWro sivrce~ amoqmedda.
– mizani ra iyo?
– evrokavSiris programis mizani iyo saqarTvelos saerTaSoriso gamocdilebaze dafuZnebuli seqtoruli politikis SemuSavebisa da ganxorcielebis mxardaWera. saqarTvelos mTavrobam 2015 wels, evrokavSiris dafinansebiT, empardis farglebSi, soflis meurneobis ganviTarebis 2015-2020 wlebis strategia pirvelad SeimuSava, seqtoris ganviTarebis ZiriTadi prioritetebi dasaxa, romelic empardis pirveli, meore faziT ganxorcielda. mesame faza iTvaliswinebs soflad ekonomikuri saqmianobis gamravalferovnebas, turizmis zrdas, bunebrivi resursebis mdgrad ganviTarebas da soflad cxovrebis xarisxis gaumjobesebas. mesame fazis farglebSi mTavrobam aseve daamtkica soflis meurneobis ganviTarebis 2021-2027 wlebis strategia.
– am siaxleebs aWara rogor gamoexmaura?
– evrokavSiris specialuri programis farglebSi, aWaraSi daiwyo lurji mocvis gaSeneba, romelmac Cais plantaciebi Caanacvla da dRes igi mniSvnelovan ekonomikur sargebels iZleva. aWaris avtonomiuri respublikis soflis meurneobis saministrom 2012 wlidan miznad daisaxa swrafi ganviTarebisadmi kompleqsuri midgoma. igi iTvaliswinebda programuli mimarTulebis gaZlierebas, axali sasoflo-sameurneo teqnologiebis danergvas da momgebiani warmoebis ganviTarebas. SemuSavda dargisa da mosaxleobis saWiroebebze morgebuli programebi, romlis ZiriTadi mimarTuleba iyo fermerTa interesis gamoRviZeba da maTi saqmianobis waxaliseba, rac pirvel etapze SesaniSnavad Sesrulda. amoqmedda Semdegi programebi: regionSi moqmedi saojaxo meurneobebis e.w. wvrili da saSualo fermeruli meurneobebis ganviTareba; bazarze orientirebuli maRalSemosavliani mravalwliani kulturebis baRebis gaSeneba: regionSi bostneulis arasezonuri warmoebis mizniT sasaTbure seqtoris ganviTareba; fermeruli sawarmoebis gadaiaraReba axali teqnologiebiT; xarisxiani da sertificirebuli sargavi masalebis warmoebis xelSewyoba; fermerebze da agromewarmeebze xarisxiani sakonsultacio momsaxurebis miwodebis mizniT eqstenciis kidev ufro ganviTareba;
– ra aris am programebis daniSnuleba?
– aRniSnulma programebma gazarda soflad mcxovrebi mosaxleobis interesi saministros saqmianobis mimarT. aqve aRsaniSnavia is garemoebac, rom aWaris soflis meurneobis saministros 2013-2015 wlebSi ganxorcielebuli programebiT miRebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, daiwyo saqarTvelos soflis meurneobis saministros programebis `danerge momavali~ CarTva, romelic mravalwliani xexilis kulturebis baRebis gaSenebis xelSewyobis programis analogia. aseve, `sasoflo-sameurneo kooperativebis ganviTarebis xelSewyobis~ programa Seqmnilia aWaraSi ganxorcielebuli `sasoflo-sameurneo gaerTianebebis~ programaze dayrdnobiT. saministros mier gatarebuli politika warmatebiT pasuxobda yvela im gamowvevas, romelic agroseqtoris winaSe idga da magaliTis mimcemad Camoyalibda qveynis masStabiT. amis saukeTeso nimuSia lurji mocvis baRebis intensiuri gaSeneba aWaris regionSi, romelic 70-procentiani Tanadafinansebis programis farglebSi 2013 wlidan daiwyo da dRes am kulturis farTobi da warmoebis masStabi stabilurad izrdeba. lurji mocvis unikaluri Tvisebebis gamo, masze msoflio bazarzec didi moTxovnaa. saqarTveloSi warmoebuli 668 tona mocvi, romlis umetesi nawili aWaris regionidanaa, evropis da didi britaneTis bazarze wels pirvelad Sevida, misi eqsporti xorcieldeba ruseTSic. 1 kilogramis Rirebuleba 3,5 evroa. evrokavSiris bazarze ki misi fasi 4-dan 10 evromde meryeobs. mocvis baRebis gaSeneba ioli ar aris – 1 heqtarze gaSenebas daaxloebiT 17 aTasi lari xmardeba. saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemebiT, 2020 wels saqarTvelodan sul eqsportirebulia 668 tona mocvi, xolo qveyanaSi importirebuli mocvis raodenobam ki imave wels 19,5 tona Seadgina. 2020 wlis mdgomareobiT, avtonomiur respublikaSi mocvi sul 106 heqtarzea gaSenebuli, 2020 wels ki regionSi 147 tona lurji mocvi awarmoes. saministro wlebis ganmavlobaSi xels uwyobs lurji mocvis kulturis ganviTarebas, kerZod, 2018-2021 wlebSi fermerebze gasca 47000-mde Ziri mocvis nergi, saministros sagranto proeqtebis farglebSi dafinansebulia mocvis mwarmoebeli 3 sawarmo, romelic aiolebs produqciis adgilze warmoebas.
– adgilobrivi klimatis gavlena rogoria?
– lurji mocvis kulturis adaptacia-aklimatizacia kargad mimdinareobs aWaris niadagur-klimatur pirobebSi. soflis meurneobis saministros mier ganxorcielebuli monitoringiT irkveva, rom maTi Segueba, ganviTareba da msxmoiaroba adgilobriv pirobebSi im morfologiur niSan-Tvisebebs uaxlovdeba, romlebsac lurji mocvis jiSebi avlenen sxva qveynebSi. regionSi gaCnda sruliad axali saeqsporto potencialis kultura (maT Soris, evrokavSirSi), romelmac eqsportidan gasuli wlis monacemebiT 2,5 milioni lari Semoitana fermerul meurneobebSi. mzardi dinamika momavalSic SenarCundeba. plantaciebis farTobebis da asakis maCveneblebis zrdis paralelurad, saministro intensiurad agrZelebs lurji mocvis produqciis warmoebis, realizaciisa da eqsportis mxardaWeras. amasTan, aWaraSi warmatebiT xorcieldeba iseTi maRalrentabeluri kulturebis warmoebac, rogoricaa: Jolo, mayvali, vazi, Candleris jiSis kakali da sxva. mimdinareobs intensiuri muSaoba mecitruseobis dargSi Zveli, amortizebuli nargavebis gasaaxleblad.
– rogorc mecnieri, sasaTbure meurneobebis ganviTarebas rogor afasebT?
– aWaris soflis meurneobis saministrom soflis meurneobis diversifikaciis mizniT, daiwyo regionis dablobi zonisaTvis axali sasoflo-sameurneo daniSnulebisa da funqciis miniWeba. saministrom zustad Seafasa arsebuli potenciali da dReis mdgomareobiT, sasaTbure meurneobebis ganviTarebis mizniT, 100-ze met fermers daufinansa 80 000 kvadratuli metri farTobis mcire, saSualo da msxvili sasaTbure meurneobis mowyoba. Ees, uaxloes momavalSi, importis Canacvlebisa da sasursaTo usafrTxoebis TvalsazrisiT, mniSvnelovani gadawyvetilebaa. saTburSi warmoebis adgilobrivi simZlavreebis zrdis Sedegad SesaZlebeli iqneba importirebuli bostneulis Canacvleba da Ria gruntis mebostneobasTan SedarebiT, mosavlianoba sawyis etapze 3-5-jer, xolo SemdgomSi 10-12-jer gaizrdeba.
– rogoria kovid-19-is pandemiis gavlena agrarul politikaze?
– saqarTveloSi mZime socialur-ekonomikurma krizisma didi ziani miayena agrarul sferosac. pandemiam Seaferxa bankebis mier sesxebis gacema, adgilobrivi bostneulisa da sxva produqciis realizacia, sasoflo-sameurneo servisebze wvdoma, gaufasurda adgilobrivi valuta, arsebuli SezRudvebis gamo garTulda produqciis import-eqsporti, gaizarda fasebi. fermerTa asociacia, romelmac fermerebsa da soflis meurneobaze kovid-19-is gavlenis Sesaxeb pirveli gamokvleva moamzada, mTavrobas rekomendaciebiTac mimarTavs, kerZod: fermebze gaices iafi, anu uprocento sesxebi, uzrunvelyofil iqnes sasoflo-sameurneo servisebze wvdoma, maT Soris, saTesle masalasa da mcenareTa dacvis saSualebebze, dainergos sagranto proeqtebi mecxoveleobis dargis ganviTarebisaTvis, dawesdes sxvadasxva sagadasaxado SeRavaTi. saqarTvelos mTavrobis gadawyvetilebiT, koronavirusis gavrcelebis prevenciis mizniT gamocxadebuli antikrizisuli gegmis mniSvnelovani nawili soflis meurneobaze zrunvas daeTmo, Sesabamisad, ukve arsebul saxelmwifo programebsa da SeRavaTebs dafinanseba daemata, ramac soflis meurneobis ekonomikuri mdgomareobac gaaumjobesa.
– rogoria donori organizaciebis Tanadgoma?
– saqarTvelos soflis meurneobis dasaxmareblad pandemiiT gamowveuli ekonomikuri krizisis pirobebSi, evrokavSiris da gaeros ganviTarebis programa soflis meurneobis saministrosTan erTad, iwyebs 9 milioni laris Rirebulebis sagranto programas, romelic ganxorcieldeba rva municipalitetSi – axalqalaqSi, borjomSi, dedofliswyaroSi, TeTriwyaroSi, lagodexSi, qedaSi, xulosa da yazbegSi. am gziT xeli Seewyoba arafermeruli biznesis ganviTarebas, bunebrivi resursebis mdgrad marTvas, klimatis cvlilebis Serbilebasa da soflad mcxovrebi mosaxleobis ekonomikuri SesaZleblobebis gazrdas.
– adgilobrivi xelisuflebis saqmianobas rogor SeafasebT?
– aWaris avtonomiuri respublikis xelmZRvanelobis saqmianoba mimarTulia strategiiT gansazRvruli miznebisaken, romelic iTvaliswinebs soflad fermerebisTvis xarisxiani agraruli eqstanciis miwodebas, maTTvis sertificirebuli nergebis warmoebas, agraruli seqtoris mdgrad ganviTarebas da sxvadasxva agrarul servisze wvdomas. am mimarTulebiT aqtiurad muSaoben da Sedegic aqvT. 2024 wlidan (saqarTvelos mTavrobis 2021 wlis 28 seqtembris dadgenilebis Tanaxmad) sanerge meurneobebisTvis sargavi masalebis sertificireba savaldebulo xdeba, xolo warmoebuli nergi unda akmayofilebdes evropuli 
-is standarts. aRsaniSnavia, rom am mimarTulebiT Suaxevis municipalitetSi a(a)ip `agroserviscentris~ xexilovani kulturebis sanerge meurneobam moipova -is standartis nergebis warmoebis sertifikati. am meurneobam 2024 wlamde, 3 wliT adre SeZlo sertificirebis procesis gavla. sertifikati sanerge meurneobas uflebamosilebas aniWebs awarmoos sertificirebuli, maRali standartis xexilis nergebi. aWara jerjerobiT, erTaderTi regionia saqarTveloSi am mimarTulebiT. samomavlod saministros agraruli politikis erT-erTi prioriteti dargobrivi asociaciebis mxardaWeraa, romliTac gansakuTrebuli mniSvneloba mieniWeba regionSi biomeurneobebis ganviTarebas. biowarmoeba aWaris mciremiwiani agraruli seqtorisaTvis, SesaZlebelia, didi momavalis mqone prioriteti gaxdes. vfiqrobT, rom soflis meurneobis dargis ganviTarebis erT-erTi mniSvnelovani xelSemwyobi faqtoria evrokavSirTan Rrma da yovlismomcveli Tavisufali savaWro sivrcis Sesaxeb SeTanxmeba. igi uzrunvelyofs bazris mopovebisTvis xelisSemSleli barierebis etapobriv gauqmebas. evrokavSiris bazarze Sesvlis perspeqtivebi, Tavis mxriv, moiTxovs am bazrisTvis dadgenili standartebis Sesabamisi naturaluri, organuli da ekologiurad sufTa, maRali standartis produqciis warmoebas. unda aRiniSnos isic, rom adgilobrivi xelisuflebis mxardaWeriT da ZalisxmeviT, bolo monacemebiT, mimdinare sezonis ganmavlobaSi eqsportirebulia 26 513 tona mandarini, xolo adgilze gadamuSavebulia 3 895 tona arastandartuli citrusi. saministros mier gacemulma subsidiam 389 546 lari Seadgina, rac adgilobrivi mTavrobis nayofieri muSaobis Sedegia.
