,,ყაზახეთში სიტუაციის დასტაბილურება არა მარტო ჩვენს ქვეყანას, მთელ მსოფლიოს აძლევს ხელს”
ოთარ ცინარიძე 599 85 21 14 –
yazaxeTSi ganviTarebul mimdinare movlenebTan dakavSirebiT gazeT ,,aWarasTan~’saubrobs politikis eqsperti, profesori ediSer jafariZe.
– batono ediSer, yofil sabWoTa kavSiris respublikebs Soris yazaxeTi SeiaraRebis, kosmosuri kvlevebis mimarTulebiT ruseTTan yvelaze metad iyo dakavSirebuli. am qveyanaSi erovnebiT yazaxebi 65 procentze naklebi arian, esec xom araa mizezi im didi amboxisa, rac msofliom mimdinare wlis dasawyisSi ixila?
– faqtia, rom ruseTi yazaxeTSia. amis ganmapirobebel faqtorebad SeiZleba miviCnioT rogorc istoriuli, aseve, politikuri safuZveli. kerZod, sabWoTa kavSiris daSlis Semdgom yazaxeTs ergo kosmonavtikis ZiriTadi baza – baikonuris kosmodromi qalaq baikonurSi, romelsac gaaCnia gansakuTrebuli mniSvneloba da statusi. 2050 wlamde ruseTs igi ijariT aqvs aRebuli da es qalaqi, faqtobrivad, dResac ruseTisTvis federaluri mniSvnelobisaa. aseve davazusteb, rom dRes yazaxeTSi 17 milionze meti adamiani cxovrobs da aqedan 63,1 procenti eTnikurad yazaxia, 23.6 procenti ki rusi da a.S. yazaxeTSi dRemde, faqtobrivad, meore ena kvlav rusulia. cnobilia, rom yazaxeTi mdidaria bunebrivi resursebiT, gansakuTrebiT navTobiT, bunebrivi airiT, qvanaxSiriT, rkinis madniT, oqros sabadoebiT da sxva. aRniSnuli resursebi ruseTis interesebSic Sedis, gansakuTrebiT ki bunebrivi airisa da navTobis umsxvilesi kompaniebi, romelic msoflio bazris mniSvnelovan nawils ikavebs.
– zogierTi eqsperti amboxSi natosa da misi wevri qveynebis, kerZod, aSS-is kvalsac xedavs, ramdenad misaRebia es braldeba?
– yazaxeTSi saomari procesi jer kidev mimdinareobs, amitom amaze saubari naadrevia, Tumca regionSi, roca saomari moqmedebebia, yvelas surs am procesebis deeskalacia.
– ramdenad misaRebi iyo yazaxeTis mosaxleobisaTvis is reJimi, romelsac kultad qceuli nursulTan nazarbaevi atarebda?
– nursulTan nazarbaevis prezidentoba yofil sabWoTa kavSiris qveynebSi erT-erTi xangrZlivi periodulobiT gamoirCeva. is jer kidev 1990-1991 wlebSi erTaderTi mmarTveli iyo, xolo 1991-dan 2019 wlamde yazaxeTis damoukidebeli respublikis prezidenti, romelmac mTlianad 29-wliani saprezidento mmarTvelobiT daamaxsovra msoflios Tavi. marTalia, yazaxeTis mosaxleobaSi eris lideris tituli ki moipova, magram misi mmarTveloba ver gascda ganviTarebadi demokratiis farglebs, ramac daamuxruWa qveynis ekonomikuri, socialuri da politikuri ganviTareba. yazaxeTis damoukideblobis (1990) gamocxadebis dRidan, qveyanaSi ganv-iTarebadi demokratiaa (Caketiloba, moCvenebiTi demokratia) da igi saprezidento respublikas warmoadgens. swored amitom gamovida yazaxeTis mosaxleoba gareT, raTa momxdariyo ekonomikuri da socialuri mdgomareobis gaumjobeseba (navTobze fasebis daweva). mosaxleobis socialuri mdgomareobis gaumjobesebis mizniT, gamosvlebi Semdgom gadaizarda saomar moqmedebebSi (politikurSi), rac ganpirobebuli iyo wlebis ganmavlobaSi dagrovili adgilobrivebis ukmayofilebiT arsebuli reJimis mimarT da es moulodneli ar yofila. samwuxarod, amiT isargebla gare Zalebma, romelmac sabolood qveyana miiyvana saomar mdgomareobamde. es rom Crdilovani marTvadi procesia dasturdeba imiTac, rom qveyanaSi mimdinare gamosvlebs da saprotesto aqciebs am dromde ar hyavs gamokveTili lideri, romelic Tavis Tavze aiRebs politikur pasuxismgeblobas da Cadgeba yazaxi xalxis samsaxurSi.
– ganviTarebuli movlenebi, adamianTa msxverpli yazaxeTis ekonomikas, politikur stabilurobas safuZvels uryevs msoflio bazris gadanawilebaSi. iq ganviTarebuli movlenebi CineTisa da ruseTis poziciebze ra gavlenas moaxdens?
– Tu didxans gagrZelda procesi, es ara marto maT poziciebze, aramed mTel regionze moaxdens did gavlenas. dRes msoflioSi sami moTamaSe imyarebs poziciebs – amerika, CineTi da ruseTi, rac Seexeba evropas mas Tavisi gasaWiri aqvs da jerjerobiT mxolod ,,SeSfoTebiT~’Semoifargleba. amitomac es procesebi ara marto politikur, aramed ekonomikur kolafss Seqmnis rogorc regionSi, aseve zogadad, msoflioSi, radgan dRes es absoluturad SesaZlebelia.
– saqarTveloSi arsebuli ramdenime strategiuli obieqti yazaxi investorebis an maTi partniorebis kuTvnilebaa, rac keTilmezoblur urTierTobebs amyarebda. ramdenad aZlevs xels Cven qveyanas yazaxeTSi politikuri situaciis dastabilureba?
– dRes yazaxeTi msoflios yuradRebis centrSia da situaciis dastabilureba ara marto Cven qveyanas, aramed mTel msoflios aZlevs xels. regionSi arsebuli saomari viTareba Cvenzec cudad aisaxeba, ukve davkargeT Cveni qveynis moqalaqe. uamravi iq mcxovrebi qarTveli ver axerxebs iqidan gamosvlas, romelic muSaobs da qmnis rogorc ekonomikur dovlaTs, aseve qarTul kulturas ucxoeTSi da a.S. rac Seexeba saqarTvelosa da yazaxeTis urTierTobebs, igi orive qveynisTvis damoukideblobis mopovebis dRidan iwyeba. Tavdapirvelad, es urTierTobebi ZiriTadad, diplomatiuri xasiaTis iyo (1992 wlis 24 ivnisi), axla TanamSromlobis ZiriTad sferoebs warmoadgens energetika, transporti, satransporto politika da soflis meurneoba. bolo wlebSi yazaxeTi gaxda erT-erTi msxvili investori saqarTveloSi, romlis investiciebi warmodgenilia energetikisa da turizmis mimarTulebiT, ramac qveyanas mniSvnelovani ekonomikuri sargebeli moutana. saqarTvelos yazaxeTTan yovelTvis kargi urTierToba hqonda, aqvs da unda gagrZeldes kidec, radgan yazaxeTi didi resursebis da SesaZleblobis mqone regionia. keTilmezobluri urTierTobebis SenarCuneba da ganmtkiceba umniSvnelovanesi politikuri procesia.
– dabolos, ra aris gamosavali Seqmnili situaciidan?
– jerjerobiT, raime gamokveTil scenarze saubari namdvilad naadrevia, radgan procesebi Zaladobaze dafuZnebuli scenariskenaa mimarTuli. amis realuri mizezi isaa, rom aqtivistebs ar hyavT gamokveTili lideri, romelic mkafiod daayenebs realur moTxovnebs da gamomsvlelebs gauwevs organizebas. amitom, davelodoT movlenebs, vnaxoT, ra scenariT ganviTardeba igi momavalSi.
