რატომ არ ინტერესდება სახელმწიფო დარგით, რომელსაც დიდი შემოსავლების მოტანა შეუძლია საქართველოს ბიუჯეტისთვის?
ნანა აბულაძე 591 98 59 17 –
`akvakultura – axali SesaZleblobebis sivrce~, aRniSnul TemasTan dakavSirebiT, organizacia `mwvane seqtoris~ organizebiT, mediis warmomadgenlebisTvis sainformacio turi gaimarTa. aRniSnulis farglebSi, Jurnalistebs SesaZlebloba mogveca, gavcnobodiT akvafermerTa saqmianobas qobuleTis municipalitetis sofel koxSi da ozurgeTis municipalitetis soflebSi – kvirikeTsa da vakijvarSi moqmed TevzsaSen meurneobebSi
eqspertTa jgufma JurnalistebisTvis vrclad isaubra akvakulturis funqciasa da mniSvnelobaze, mis ekonomikur potencialsa da ekologiur Rirebulebaze. maT aseve isaubres saqarTveloSi Tevzis warmoebis seqtoris ganviTarebis perspeqtivebsa da am kuTxiT arsebul dabrkolebebze, Tumca sanam uSualod proeqtSi CarTuli eqspertis komentars SemogTavazebT, minda akvakulturasTan dakavSirebiT ramdenime mniSvnelovan informaciaze SevaCero mkiTxvelis yuradReba. aRsaniSnavia, rom akvakultura ganviTarebis 4000-wlovan istorias iTvlis. igi yovelTvis warmoadgenda kacobriobis ciliT, mikroelementebiT da aminomJavebiT gajerebuli sakvebiT uzrunvelyofis erT-erT wyaros, Tumca, specifikurobidan gamomdinare, bolo dromde igi arasdros yofila TevzWerasa da soflis meurneobis sxva dargebze mniSvnelovani. me-20 saukunis bolos da 21-e saukuneSi akvakulturam ganviTarebis arnaxul masStabebs miaRwia. igi soflis meurneobis rigiTi mimarTulebidan mZlavr industriad da ekonomikis seqtorad gadaiqca, dReisaTvis ki soflis meurneobis yvelaze mzardi dargia, ukanaskneli 30 wlis ganmavlobaSi 8,7%-iani wliuri zrdis tempiT. rac Seexeba saqarTvelos, mogaxsenebT, rom Cvens qveyanaSi akvakulturis istoria 1929 wlidan iwyeba, swored am wels xorcieldeboda RonisZiebebi Tevzis satbore meurneobis Sesaqmnelad. 1929 wels daarsda saaqcio sazogadoeba `saqTevzi~, romelic 1930 wels gadakeTda Tevzis mrewvelobis saxelmwifo trestad. gasuli saukunis 90-iani wlebis bolos da 2000-ianebis dasawyisSi qveyanaSi akvakulturis, ZiriTadad, mekalmaxeobis erTgvari bumi SeiniSneboda, Tumca es ganviTareba stiqiuri iyo, sruliad moklebuli saxelmwifos mxridan instituciur uzrunvelyofa-regulireba-zedamxedvelobas, dargis samecniero da sakonsultacio mxardaWeras.
2007-2008 wlebSi sakalmaxe fermebSi farTod gavrcelebulma sxvadasxva virusul-baqteriulma daavadebebma bevri meurneobis daxurva da saqmianobis Sewyveta gamoiwvia. aRsaniSnavia, rom saqstatma akvakulturis statistikuri kvleva da damuSaveba 2017 wels daiwyo sapilote gamokvlevis, 2018 wlidan ki yovelwliuri gamokvlevis saxiT. msoflio bankis 2015 wlis monacemebiT, saqarTvelo akvakulturis (maT Soris marikulturis) produqciiT bolodan me-3 adgilzea evropaSi. teritoriiT ufro mcire da akvakulturis ganviTarebis bevrad naklebi pirobebis mqone qveynebSic ki am seqtoris produqcia gacilebiT metia saqarTvelosaze. magaliTad, somxeTisa da xorvatiis akvakulturis produqcia saqarTveloze daaxloebiT 22-jer metia, moldovisa – TiTqmis 13-jer, slovakeTis – 2-jer, kviprosisa da maltis – daaxloebiT 8-jer.
saqstatis SarSandeli sapilote SefasebiT, saqarTvelos akvakulturis produqcia 2861 tonis farglebSia. eqspertebis gaTvlebiT, qveyanas aqvs yvela piroba, rom, Sesabamisi nabijebis gadadgmis SemTxvevaSi, uaxloes wlebSi akvakulturis produqcia 2800 tonidan aranakleb 30 aTas tonamde, anu daaxloebiT 11-jer gazardos. 2020 wlis 24 ivniss saqarTveloSi miiRes kanoni akvakulturis Sesaxeb. am periodSi, aRniSnuli kanonis safuZvelze miRebuli iqna amave kanoniT gansazRvruli rigi kanonqvemdebare normatiuli aqtebi. dargs, romelic 2020 wlamde regulirebis da normatiuli bazis gareSe arsebobda, am kanoniT imdeni valdebuleba, biurokratiuli barieri da gadasaxadi dauwesda, rom dRes moqmedi akvafermebis udidesi nawili mas ubralod ver gadaixdis.
aRniSnuli dargi ratom ar xvdeba saxelmwifos interesSi, kidev ra biurokratiul problemebs awydebian fermerebi, konkretulad ra RonisZiebebi unda gatardes imisTvis, rom akvakulturis dargSi arsebuli xarvezebi aRmoifxvras da mieces mas ganviTarebis ufro meti stimuli, vidre aqvs dRes – amaze Tavis mosazrebebsa da rekomendacias biologiis doqtori, aRniSnuli proeqtis eqsperti arCil guCmaniZe gagvacnobs:
– Tu naxavT oficialur statistikas, romelsac saqstati awarmoebs, bolo oTxi welia, dargi stagnaciis periodSi imyofeba. ra aris amis mizezebi? zogadad, akvakulturas amoZravebs ramdenime faqtori. pirvel rigSi, es aris gamarTuli kanonmdebloba, anu gamarTuli normatiuli baza, meore, es aris instituciuri aspeqti, mesame – samecniero-kvleviTi da sakonsultacio mxardaWera da meoTxe gaxlavT ganaTleba. daviwyoT instituciiT. saqarTveloSi ar arsebobs arcerTi institucia, romelic iqneboda srulad pasuxismgebeli am seqtorze. akvakulturis sakiTxebi sxvadasxva institucias Soris aris gabneuli, ar gvaqvs pasuxismgebeli uwyeba da, ra Tqma unda, es problemebs qmnis. saqarTveloSi ar aris arcerTi samecniero-kvleviTi institucia, romelic am sakiTxze unda muSaobdes. ar gvaqvs sakonsultacio centrebi, romlebsac SeuZliaT fermerebis konsultireba, ar xdeba am dargis eqspansia da aseve ar gvaqvs arcerTi profesiuli moduli qveyanaSi, profesiuli ganaTlebis mimarTuleba, romelic uSualod akvakulturas exmianeba da asaxavs. rac Seexeba kanonmdeblobas, 2021 wels miRebulia kanoni akvakulturis Sesaxeb. Tavad am kanonis miReba iyo Zalian kargi, radgan qveyanam gadadga nabiji, rac iyo umniSvnelovanesi da aucilebeli, magram, am kanonma Semoitana kidev ufro meti bundovneba, gaCnda kidev ufro meti biurokratia, daawesa iseTi gadasaxadebi, romelic bevri mewarmisTvis iqneba dauZleveli, anu, realurad am kanonma Seqmna ufro meti problema, vidre kanonis miRebamde iyo, Sesabamisad, gaxdeba seriozuli winaRoba am dargis ganviTarebisaTvis, imitom rom mravali orazrovnebaa, mravali bundovanebaa, aris punqtebi, romelic erTmaneTs ewinaaRmdegeba. dawesebulia axali saxis gadasaxadebi, magaliTad, am gadasaxadebis mixedviT, Tu fermers 10-toniani sakalmaxe meurneoba aqvs, mxolod, mosakreblis saxiT mouwevs TveSi 700-800 laris gadaxda, es Zalian didi fulia patara meurneobisaTvs. kanoni kidev araerT bariers qmnis, rac dargis ganviTarebas uSlis xels. elementarul magaliTs moviyvan, rom yvelasaTvis gasagebi iyos: dRes saqarTvelos akvakultura aris 2861 tona, somxeTis, romelic saqarTvelos teritoriiT naxevaria, arc zRva aqvs da imis naxevari hidroresursebi ar aqvs, rac saqarTvelos, akvakultura aris 35 000 tona, anu, qarTul akvakulturas 15-jer aRemateba. magaliTad, malta, romelic qedis municipalitetisxelaa, misi akvakultura ramdenimejer aRemateba qarTul akvakulturas. SegaxsenebT, rom saqarTvelo hidroresursebis mxriv msoflios aTeulSi Sedis da evropaSi meoTxe Tu mexuTe adgilzea. qveyanas hqondes amxela hidroresursebi, gaaCndes unikaluri klimaturi pirobebi oragulisebrTa akvakulturis ganviTarebisTvis, roca oragulisebrni arian dRevandeli akvakulturis yvelaze Rirebuli da faseuli obieqtebi, hqondes unikaluri pirobebi mezuTxeobis, marikulturis ganviTarebisTvis, rac Sav zRvaSi gvaqvs da ar iyenebdes, warmoudgenelia. saqarTvelo dRemde rCeba SavizRvispireTis im qveynad, romelsac arcerTi mariferma ar gaaCnia. TurqeTs aqvs ramdenime aseuli, bulgareTs – ramdenime aTeuli, saqarTvelos – arcerTi. . . es aris Cveni qveynis yvelaze didi ekonomikuri rezervi. ver damisaxelebT soflis meurneobis vercerT dargs, vercerT mimarTulebas, romelsac iseTi ekonomikuri perspeqtiva hqondes, rogoric akvakulturas. am dargs SeuZlia Zalian didi wiliT aisaxos qveynis mTlian Sida produqtSi, hqondes didi fiskaluri efeqti, Seqmnas bevri samuSao adgili. Cven amisTvis unda vimuSaoT, vibrZoloT da mivaRwioT mizans. miuxedavad imisa, rom rogorc aRvniSne, akvakultris ganviTareba qveynis ekonomikisTvis Zalian mniSvnelovania, saxelmwifos mxridan ar arsebobs politikuri neba. anu, realurad im pirebs, romlebic maRal doneze iReben gadawyvetilebebs, ar aqvT informacia, ver warmoudgeniaT, rom saqarTveloSi SeiZleba arsebobdes iseTi sfero, romelsac SeuZlia aseulobiT milioni laris motana Cveni qveynis ekonomikisTvis. aucilebelia, rom saxelmwifom mousminos specialistebs da eqspertebs, vinc am sferoSi muSaoben. aucilebelia, saxelmwifom mousminos saerTaSoriso specialistebsac, vinc am kuTxiT muSaoben da maTi rekomendaciebi gaiTvaliswinos. darwmunebuli var, aseTi TanamSromlobis SemTxvevaSi, Cven raRac garkveul Sedegze gasvla SegviZlia, – gviTxra arCil guCmaniZem.
rogorc aRvniSneT, mediaturis farglebSi, Jurnalistebi qobuleTisa da ozurgeTis municipalitetebSi sam TevzsaSen meurneobas vewvieT, maT Soris, aleqsandre totoCavas, Sps `guria fiSis~ direqtors, romelmac akvaferma 2018 wels daaarsa da 4500 kvadratul metrze norvegiuli oragulis lifsitebs awarmoebs. misi TqmiT, saqarTveloSi (da aramarto) akvakultura Zalian perspeqtiuli dargia, Tumca miaCnia, rom aRniSnulis ganviTarebisTvis akva-fermerebs saxelmwifosgan mniSvnelovani xelSewyoba sWirdebaT.
– aucilebelia, rom kanoniT SemoRebuli regulaciebi gamartivdes, magaliTad, 2023 wlis martidan yvela akvakulturis mwarmoebel meurneobas sWirdeba specialuri nebarTva. Cven didi kompania varT da amis problema ar gvaqvs, magram aWara-guriaSi arsebuli patara meurneobebisTvis es sakmaod problematuri iqneba da, vfiqrob, ver SeZleben gadaxdas. aseve aRsaniSnavia, rom qveyanaSi ar arsebobs laboratoria, romelic Tevzis daavadebebis identifikacias moaxdens. laboratoriuli kvlevebis Catareba sakmaod didi finansuri tvirTia, Sesabamisad, es saxelmwifom sakuTar Tavze unda aiRos, unda gaakeTos laboratoria. gamoricxulia, patara meurneobebma laboratoriuli kvlevebis Catareba, biomasalis aReba da Turqul laboratoriebSi analizis gakeTeba SeZlon. saxelmwifom akva-fermerebs unda SesTavazos dargSi arsebuli problemebis gadaWris efeqturi gzebi, – gviTxra `guria fiSis~ direqtorma.
