9 აპრილი: ახალი ფურცელი – ისტორიაში
ëàïî úòíïîòûå 599 85 21 14 –
9 aprili eris istoriaSi saqarTvelos damoukideblobis aRdgenisa da saqarTvelos Tavisuflebisa da erTianobisTvis daRupulTa gaxsenebis dRea. ukve TmaSevercxlilni arian isini, vinc rusul imperias daupirispirdnen. maT Sorisaa agroinJineriis akademiuri doqtori, a(a)ip `agroserviscentris~ direqtoris moadgile ioseb abulaZe
– Cems mexsierebaSi erovnuli moZraobis dasawyisis mTeli istoriaa daleqili. erovnul-ganmaTavisuflebel moZraobaSi aqtiurad vmonawileobdiT me da Cemi Taobis studentebi 1987 wlidan. pirveli xalxmravali mitingi 1988 wels, ipodromze Catarda. iq pirvelad vixile tribunaze erovnuli moZraobis liderebi: zviad gamsaxurdia, merab kostava, gia Wanturia, irakli wereTeli, zura WavWavaZe da mravali sxva. maTi mimarTvebi samSoblos siyvaruliT iyo gaJRenTili. sulganabuli da didi interesiT vismendiT gamomsvlelebis mowodebebs. ipodromis Semdeg iyo 1988 wlis noembris aqciebi, romlis moTxovna iyo sabWoTa kavSiris Semadgenlobidan mokavSire respublikebis gasvlis uflebis Setana konstituciaSi. aRniSnul aqciaze pirvelad daiwyo SimSiloba 62-ma demonstrantma. es aqciebi 22 noembridan 29 noembramde grZeldeboda da bolos ukve 1000-mde moSimSile ijda rusTavelis gamzirze. noembris aqciam, sayovelTao aRiarebiT, safuZveli Cauyara erovnuli moZraobis Semdgom, masStabur saprotesto aqciebs, romlebzec damoukideblobis moTxovna ufro da ufro xmamaRla gaismoda. am droisaTvis TiTqmis yoveldRe an yovel meore dRes imarTeboda didi da SedarebiT mcire aqciebi, Tumca 1989 wlis aprilis aqciebi, romelic daiwyo 4 aprils da kulminacias miaRwia 9 aprils, gamTeniisas, im saSineli darbeviTa da sisxliani angariSsworebiT mSvidobian demonstrantebTan, iyo gamorCeuli da istoriuli.
– maSin dedaqalaqTan ra urTierTobebi gakavSirebdaT?
– saqarTvelos agraruli universitetis (maSindeli sasoflo-sameurneo instituti) mexuTe kursis studenti viyavi. ra Tqma unda, me da Cemi megobrebi yvela mitingsa da aqciaze davdiodiT. 8 aprils Ramis 12 saaTamde viyavi rusTavelis gamzirze. radgan gvyavda Cvili bavSvi, saxlSi davbrundi. im saRamos rusTavelis gamzirze simSvide iyo, sityviT gamodiodnen da moTxovnebs ayenebdnen erovnuli moZraobis liderebi. SeiniSneboda samxedro formirebebis gadaadgileba axlandeli parlamentis ezoSi. qalaqSi vertmfrenebic gamoCnda. imas, rac 9 aprils, gamTeniisas moxda, aravin velodiT, dila mTeli saqarTvelosTvis gamaognebeli iyo. yvela eZebda axloblebs sxvadasxva saavadmyofoSi, maT Soris, Cvenc.
– aWaris mkvidr studentebs liderad vin gyavdaT?
– gamorCeuli lideri Cveni kuTxis studentebs jer kidev ar gvyavda, Cveni aqtiuroba gamoixateboda aqciebSi mudmivi CarTulobiT, individualurad. Tumca, aqve davazusteb – noembris aqciebis dros, pirveli SemTxveva iyo, rom rusTavelze moSimSileTa Soris, aWaris mkvidri jambul abulaZe, maSin sasoflo-sameurneo institutis studenti (amJamad – aWaris soflis meurneobis saministros erT-erTi departamentis ufrosi) iyo. man 22 noembridan 29 noembramde iSimSila.
– am gadasaxedidan 9 aprils ra politikur Sefasebas miscemT?
– 1989 wlis 9 aprils saqarTvelos istoriaSi axali furceli gadaiSala da igi uaxles istoriaSi Caewera tragediisa da amavdroulad, saqarTvelos damoukideblobis aRdgenis dRed. 9 aprilis tragedia saWiro iyo Tu ara, amis gansja Znelia da albaT, arc aris saWiro – TavisuflebisTvis brZolaSi qarTvelma erma gaiRo sakuTari wili, gmirebis saqme da saxeli ki istoriisTvis dauviwyari iqneba. 9 aprilis movlenebma eri gaaerTiana, erT muStad Sekra, Tumca, samwuxarod, es erTianoba mxolod mcire xniT, 1989 wlis 9 aprilidan 13 oqtombramde (merab kostavas gardacvalebis dRe) gagrZelda, Semdgom ganviTarebulma movlenebma, mogexsenebaT, ZmaTamkvlel samoqalaqo omamde migviyvana.
– maSin qveyanas erovnuli moZraobis gamokveTili liderebi hyavda. maT rogor gaixsenebT?
– im droisaTvis erovnuli moZraobis gamokveTili liderebi merab kostava, zviad gamsaxurdia, gia Wanturia, irakli wereTeli, irakli baTiaSvili, zurab WavWavaZe, Tamriko CxaiZe, nodar naTaZe da sxvebi iyvnen, romlebic ukve avtoritetebad Camoyalibdnen da asiaTasian mitingebs marTavdnen permanentulad. maT xalxi did pativs scemda, maT Soris, ra Tqma unda, Cvenc. isini mitingebs marTavdnen da xelmZRvanelobdnen didi profesionalizmiT. tribunasTan myofTagan bilwsityvaobas ver gaigonebdi, yvela maTi sityva imdenad woniani iyo, rom mitingidan mitingamde maT mimarT interesi izrdeboda da bolos teritoria Tavisuflebis moednidan imdroindel imelis Senobamde xalxiT gadaWedili iyo. momitingeebic kulturulad, Segnebulad iqceodnen, erTi foToli ar Serxeula arasodes da erTi mina ar Camtvreula maSin, dRevandelisgan gansxvavebiT. 9 aprils rac moxda, es iyo uprecedento ara marto sabWoTa kavSirSi, aramed mTels msoflioSi. roca xalxs orlesuli niCbebiT da momwamlavi gaziT daxocav, ra Tqma unda, ganaCeni damdgaria da logikuria, rom im procesebma sabWoTa kavSiris daSla daaCqara.
– institutis damTavrebis Semdeg. . .
– umaRlesi ganaTlebis miRebis Semdeg, muSaoba daviwye imdroindeli zooveterinaruli institutis meqanizaciis kaTedraze, Semdeg, amave institutis eqsperimentul meurneobaSi – inJinrad, mas Semdeg, ZiriTadad, vmuSaobdi sxvadasxva Tanamdebobaze soflis meurneobaSi. am dargSi saqmianobiT damigrovda sakmao gamocdileba. albaT, kvalifikaciidan gamomdinare, viniSnebodi sxvadasxva pasuxsageb poziciaze.
– rogorc politikuri procesebis monawiles, gkiTxavT – 2008 wlis agvistos omis Tavidan acileba SesaZlebeli iyo?
– 2008 wlis omis Semdeg mravali Sefaseba gakeTda, maRali donis ucxoeli da qarTveli eqspertebis analizic gamoqveynda, rac mafiqrebinebs, rom omis Tavidan acileba SesaZlebeli iyo.
– qveyana axlac omis zRvarzea.
– saqarTvelo dRes omSi rom ar aris CarTuli, Tavidan bolomde dRevandeli xelisuflebis damsaxurebaa, rasac xalxi sworad aRiqvams. amasac istoria Seafasebs Tavis droze.
– ris fasad moipovebs ukraineli xalxi mSvidobas?
– ukraina rom gaimarjvebs, es mjera da Cemi survilicaa. rac Seexeba fass, es rom Zalian Zvirad daujda ukrainel xalxs, ukve naTelia.
– sul sxva iyo qarTuli sofeli 30 wlis win da sxvaa axla. rogorc gamocdil sameurneo muSaksa da xelmZRvanels, ra winadadebebi gaqvT qarTuli soflis gadasarCenad?
– Zlieri sofeli Zlieri qveyanaa. sxvaTa Soris, pandemiis dros kidev erTxel dadasturda, rom soflis meurneobis dargis siZliere Zalian mniSvnelovania. 30 wlis win soflis meurneoba cud mdgomareobaSi ar iyo, miT umetes, sakuTrebis forma sxva gaxldaT. muSavdeboda miwebi, magram teqnologiebi namdvilad dabal doneze iyo, Sesabamisad, dasavleTis ganviTarebuli qveynebisagan gansxvavebiT, mosavalic – dabali. 90-iani wlebis Semdeg soflis meurneobas saxelmwifos yuradReba miaklda. moiSala infrastruqtura, warmoebuli produqciis xarisxi iyo dabali da bazarze ar iyo konkurentunariani. Sesabamisad, Semosavalic arasaxarbielo gaxldaT, rac nakleb saintereso xdeboda fermerebisTvis. 2012 wlidan saqarTvelos mTavrobam mniSvnelovani da qveynisaTvis uprecedento nabijebi gadadga soflis meurneobis da soflis ganviTarebisTvis, rac am mimarTulebiT msxvil saxelmwifo invensticiaSi gamoixata. miuxedavad amisa, qveynisa da maT Soris, regionis soflis meurneoba kvlav mravali gamowvevis winaSea. aWaris soflis meurneobis saministros programuli biujeti yovelwliurad izrdeba da araerTi programaa dagegmili dargis ganviTarebisaTvis. programebs axorcielebs rogorc saministro, aseve a(a)ip `agroserviscentri~.
– gazafxulma barSic daigviana da mTaSic. ras hpirdebiT fermerebs?
– marTalia, sakmaod xangrZlivi zamTari iyo, Tumca agroteqnikuri vadebiT sagazafxulo samuSaoebi ar aris dagvianebuli. pirveli aprilidan daiwyo agromomsaxurebis programa, rac iTvaliswinebs 2000 heqtarze meti farTobis nakveTebis ufasod daxvnas, dadiskvas, dafrezvas da dafarcxvas, romelsac `agroserviscentri~ axorcielebs. aseve, maisis dasawyisSi, Suaxevis saCiTile meurneobaSi gveqneba kitris, pomidvris, tkbili wiwakis, badrijnis da brokolis uxvmosavliani, sertificirebuli Teslisagan warmoebuli bostneulis CiTilebi. misi SeZena regionis fermerebs maisis dasawyisSi SeeZlebaT.
– sanerge da saCiTile meurneobebi ras akeTeben fermerebis maRalproduqtiuli vazis, xexilis nergebiTa da jansaRi CiTiliT mosamarageblad?
– sasoflo-sameurneo seqtorisaTvis uaRresad mniSvnelovania adgilobrivad warmoebuli saTesle da sargavi masalis xarisxis uzrunvelyofa, raTa fermerebi darwmunebuli iyvnen sakuTar meurneobebSi Setanili masalebis xarisxSi. a(a)ip `agroserviscentris~ ZiriTad saqmianobas warmoadgens uviruso da sertificirebuli sargavi da saTesle masalis warmoeba. aq ukve damynilia aTi aTasamde Ziri vazis nergi, romlis realizacia daiwyeba ivnisis pirvel ricxvebSi. aseve, SemodgomisTvis gveqneba sxvadasxva xexilovani kulturis sanerge masala.
– Tavad soflis meurneobis ra dargebis movla-patronobiT xarT dakavebuli?
– xulos raionSi maqvs mamiseuli saxli da ojaxuri meurneoba, Tumca, samwuxarod, erTwliani kulturebis movla-patronobas ver vaxerxeb, mxolod mravalwlovan xexilovan mcenareebs vuvli, SeZlebisdagvarad.

