,,ქვეყნის სიყვარულია კანონების, ტრადიციების პატივისცემა”
ოთარ ცინარიძე 599 85 21 14 –
istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori Tamaz futkaraZe, romelic wlebia, nayofier mecnierul da SemoqmedebiT saqmianobas eweva, wels Tanaxeobelebma `sapatio mareTelad~ airCies. igi Cveni stumaria.
– batono Tamaz, ra rols aniWebT adgilis dedas?
– Cemi mSobliuri sofeli mareTis xeobis yvelaze maRalmTiani dasaxleba welaTia. samwuxaroa, rom sofeli icleba mosaxleobisgan. adgilis dedis kulti odiTganve iyo saqarTveloSi, misdami miZRvnili dResaswaulebi imarTeboda sxvadasxva kuTxeSi. gazafxulze qalebi fexSiSveli Camoivlidnen sofels, midiodnen yvela ojaxSi ferxulis cekviTa da simReriT: `dideba da RmerTsa dideba~. marTalia, am sityvebSi araa moxsenebuli adgilis deda, magram es dResaswauli misTvis imarTeboda.
– Tqveni da saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis wevr-korespondent zaur futkaraZis avtorobiT gamoica istoriul-eTnografiuli naSromi `welaTi~. ra adgils iWers es naSromi Tqvens saqmianobaSi?
– adgilis dedis siyvarulma ganapiroba istoriul-eTnografiuli naSromis `welaTis~ gamocema. Tavdapirvelad, gaTvaliswinebuli gvqonda wignis gamocema `Siga moxmarebisaTvis~ – mxolod am soflis mkvidrTaTvis, Tumca monografia gascda `soflis moTxovnilebis~ farglebs da mraval sxva ojaxsa da biblioTekaSi daido bina. cxadia, am monografias Cvens saqmianobaSi gansakuTrebuli adgili uWiravs.
– mniSvnelovani mecnieruli naSromi miuZRveniT aWaris mTianeTidan qveynis sxvadasxva regionSi damkvidrebulebs, migraciis procesebs. raa mTavari am etapze, rom aWaris mTianeTis soflebSi ojaxebi SevinarCunoT?
– rTulia am kiTxvaze pasuxis gacema. samwuxaroa, magram faqtia, rom Cveni soflebi icleba. es tendencia marto saqarTvelosaTvis araa damaxasiaTebeli. asea evropaSi, mezobel TurqeTSi. imerxevis soflebi, faqtobrivad, dacarielebulia. TiTqmis arc erT sofelSi aRar muSaobs skola. es emuqreba Cvens soflebsac. soflebis daclas xSirad ekonomikuri faqtorebiT xsnian, Tumca, xSir SemTxvevaSi, dRevandel soflebSi cxovrebis gacilebiT ukeTesi SesaZleblobaa, vidre qalaqad. yvela Cvengani wuxs soflebis dacarielebis gamo, gvinda soflebi SevinarCunoT sxvis xarjze, ukan dabrunebaze ki aravin fiqrobs. ramdenime wlis Semdeg Cems sofelSi aRaravin darCeba. es samwuxaro realobaa.
– Tavis droze garkveuli mosazrebebi, winadadebebi gqondaT TrialeTis zeganze, kerZod, walkaSi, qarTuli skolebis aRdgenasa da qarTul miwaze qarTvelebis damkvidrebaze. . .
– TrialeTSi, samcxeSi, javaxeTSi qarTvelebis Casaxlebas erovnuli mniSvneloba hqonda da aqvs. samwuxarod, kargad dawyebuli saqme iseTive enTuziazmiT aRar gagrZelda. samarTlianoba moiTxovs, iTqvas, rom am saqmeSi didi iyo imJamindeli xelisuflebis, piradad eduard SevardnaZis, aseve, jumber patiaSvilis wvlili. SemdgomSi es sakiTxi praqtikulad moixsna dRis wesrigidan, Sesustda, saerTodac gaqra sazRvrispira regionebSi qarTvelebis Casaxlebis Tema. Sedegad miviReT is, rom CasaxlebulTa didi nawili ukan dabrunda.
– SemoqmedebiTi inteligencia Tu iCens yuradRebas walkis, Tundac javaxeTis zegnis mimarT, rom am regionebSi eTnikuri qarTvelebi umciresobaSi ar iyvnen?
– am regionebis mimarT, samTavrobo yuradRebis Sesustebis paralelurad, Sesustda mecnierebis yuradRebac. qarTuli eTnikuri garemos Seqmna mecnierebaze naklebadaa damokidebuli. sxva sakiTxia, ramdenad iTvaliswinebs xelisufleba mecnierebis mier SemuSavebul rekomendaciebs.
– ninowmindis municipalitetSi arsebuli skola-pansionis rolsa da dRes arsebul viTarebaze ra komentars gaakeTebT?
– ar var Caxeduli am saqmeSi, Sesabamisad, verc komentars gavakeTeb.
– arqivebSi daculi da dRemde sazogadoebisTvis ucnobi faqtebi gamoamzeureT. . .
– evrokavSiris samecniero grantebSi monawileobam SesaZlebloba momca, TveobiT mecxovra evropisa Tu aziis sxvadasxva qveyanaSi. vcdilobdi, es dro efeqturad gamomeyenebina ara marto samecniero grantiT gaTvaliswinebuli problemebis kvlevisaTvis, aramed saqarTvelos Sesaxeb ucxoeTis arqivebSi daculi dokumentebis Seswavlisa da maTi aslebis SemotanisaTvis. Sesabamisad, koleqciebis saxiT SemovitaneT saarqivo dokumentebi sofiis da blagoevgradis (1000-ze meti osmaluri dokumenti, petriwonis monastris tipikoni), gracis (avstria, xanmeti Zeglebi, somxur-qarTuli palimfsesti), odesis, baqos, erevnis arqivebidan. saintereso masalebi gamovlinda erevnis arqivSi, romelic exeba somxeT-saqarTvelos sasazRvro davis sakiTxebs, teritoriul pretenziebs, maT Soris, xatisianis proeqts. es masalebi vTargmneT da daibeWda Jurnal `arxeionSi~.
– axalgazrdebis damrigeblisa da damkvalianeblis rols rogor iTavsebT?
– me gaxlavarT umaRlesi saswavleblis pedagogi. Sesabamisad, damrigeblis funqciis Sesruleba profesiul movaleobad mimaCnia.
– doqtoranti, romelmac Tavi dagamaxsovraT.
– Cemi xelmZRvanelobiT araerTma doqtorantma moipova samecniero Tu akademiuri xarisxi. maTgan gamovyofdi nani futkaraZes, warCinebul da warmatebul adamians, saukeTeso adamianuri TvisebebiT gamorCeul qalbatons, sami Svilis dedas, romelic warmatebiT arTmevs Tavs rogorc pedagogiur, ise saarqivo saqmianobas baTumis saxelmwifo universitetSi.
– pirad cxovrebaSi ausrulebel ocnebad ra grCebaT?
– ocneba adamians dabadebidanve Tan dahyveba. rogorc ki ocneba kvdeba, adamianis cxovrebac kargavs azrs.
– intervius qveynis damoukideblobis aRdgenis dResaswaulze viwerT. 105 wlis win aRdgenili damoukidebloba erma male dakarga da 1991 wels isev daibruna. aseTi safrTxis winaSe rom ar davdgeT, ras gvTavazobT?
– saqarTvelos esaWiroeba ganviTarebis myari garantiebi. esaa evropuli momavali. sxva gza Cvens qveyanas ar gaaCnia. Zalian kargia, rom es dafiqsirebulia konstituciaSi. amave dros, saqarTvelo unda gaxdes saWiro sxvebisTvis, qveyanam funqcia unda SeiZinos. gazsadenebi, navTobsadenebi, transkavkasiuri komunikaciebi, rkinigzebi swored am amocanas emsaxureba. aseTi msoflio mniSvnelobis proeqtebi kidev unda gagrZeldes
– istorias adamianebi weren da pirad mosazrebebs, azrebs gvTavazoben. saqarTvelos uaxlesi istoria rom ar gayalbdes, raa mTavari?
– zogjer Tavad vuwyobT xels istoriis gayalbebas, gazviadebulad warmovaCenT ama Tu im movlenas. erT dros qarTvelebs lamis RvTis rCeul erad warmogvedgina Tavi. am dros, ubralod, quCaSi moZraobis wesebic ki ar viciT, nagviTaa savse mravalsarTuliani Senobebis ezo-sadarbazoebi. kidev bevri sxva ramis Tqma SeiZleba. qveynis siyvaruli lamazi sadRegrZeloebi araa. qveynis siyvarulia kanonebis, tradiciebis pativiscema. qveynis siyvarulia demografiuli problemebis gadawyvetaSi TiToeuli adamianis monawileoba (samwuxaro realobaa: saqarTveloSi bolo wlebSi ufro meti kvdeba, vidre ibadeba) da mravali sxva. CvenTvis Cveuli sizarmace ar modis TanxvedraSi samSoblos siyvarulTan. istoriis gayalbeba ramdenadme am faqtorebTanac SeiZleba iyos dakavSirebuli. qarTvelebs ar gvWirdeba istoriis gayalbeba. dRemde rom movaRwieT da ar gavqriT msoflio rukidan, es aris namdvilad didi miRweva da saamayo TiToeuli qarTvelisTvis.
– mecnierul naSromebs, eTnografiul narkvevebs yovelwliurad axali SenaZenebiT amdidrebT. ra siaxleebs velodoT?
– vmuSaobT TurqeTis saqarTvelos mosaxleobis tradiciul-yofiTi kulturis sakiTxebze. vamuSavebT saarqivo dokumentebs. male daibeWdeba `demonologiuri da sayofacxovrebo Sinaarsis wyevla-ginebis formulebi aWaris mosaxleobis yofaSi~.