“მოხარშული სიმინდის დარგვის გამო”გადასახლებული ოჯახი და დახვრეტილი ძმები
mariam xiTariSvili 27 48 93 –
a(a)ip `saqarTvelos sasamarTlo anTropologiis asociaciasa~ da `aWaris memorials~ Soris gaformebuli urTierTSeTanxmebis (memorandumis) safuZvelze, organizacia `aWaris memoriali~ iZiebs 1937-38 wlebSi represirebulTa STamomavlebs.
aRsaniSnavia, rom `saqarTvelos sasamarTlo anTropologiis asociaciis~ daxmarebiT, misi adgilobrivi Tu saerTaSoriso instituciebis CarTulobiTa da represirebul pirTa ojaxebTan mWidro TanamSromlobis safuZvelze, mimdinareobs samarxebidan eqshumirebuli neStebis sasamarTlo anTropologiuri Seswavla, STamomavlebisgan dnm-is nimuSebis aReba da saerTaSoriso partniorebTan TanamSromlobiT, sasamarTlo anTropologiuri kvleviTa da molekulur-genetikuri dnm-is kvleviT mimdinareobs represirebul pirTa identificireba.
aRniSnuli kvlevebis safuZvelze ukve sami represirebuli piria identificirebuli, romelTa neStebic ojaxebma RirsebiTa da pativiT (TavianTi wesebis mixedviT) miabares sagvareulo sasaflaoebs.
Cveni stumaria represirebulis STamomavali, xelvaCauris municipalitetis sakrebulos wevri, ganaTlebis, kulturis, sportis, turizmisa da axalgazrdul sakiTxTa komisiisa da genderuli Tanasworobis sabWos Tavmjdomare guranda doliZe.
– qalbatono guranda, vin iyvnen Tqveni represirebuli winaprebi da ra iciT maT Sesaxeb?…
– mamaCemis deda bolqvaZis qali iyo, 10 dedmamiSvilidan erT-erTi. bebiis ori Zma 1937 wels daxvrites. genjal bolqvaZe – aWaris samxedro komisari da ismail bolqvaZe – baTumis komkavSiris raikomis mdivani. Cemi dis, Tamila doliZis TqmiT, bebiaCemis yoveli dila ase iwyeboda – gamoaRebda fanjrebs, daalagebda Zmebis fotoebs da xmamaRla tiroda. 1950 wlis 29 dekembers Cemi ojaxi yazaxeTSi gadaasaxles. mamaCemi maSin 12 wlis iyo. gadmocemiT vicodiT, rom sadRac xelvaCaurSi daxvrites. aqve iyo daxvretili bebiis biZaSvilic, Zalian cnobili pirovneba – ali bolqvaZe, bulvaris maSindeli direqtori. daxvretis Semdeg wlebi gavida da gaamarTles. adre gazeTi `komunisti~ ibeWdeboda da mTeli gverdi hqonda daTmobili 1937 wels daxvretili adamianebis gamarTlebaze statias. mamaCemis biZas kargi muSaobisTvis, RvawlisTvis aqebdnen, adidebdnen da mokled, gamarTldnen, magram, ra Tqma unda, wlebis Semdeg. sanadiro iaraRic ki uCuqebiaT ojaxisTvis, madlierebis niSnad. rodesac gadaasaxles, uwylod, sveli wertilis gareSe, 14 dRe da Rame vagonSi gaatares, sadac kacebi, qalebi, bavSvebi, Cvilebi, yvela erTad yofilan. 1951 wlis axal wels swored am vagonSi Sexvdnen.
– ra iyo daxvretis mizezi?
– daxvretis mizezi saerTod aravin icoda, magram Worebi dadioda imasTan dakavSirebiT, rom viTom moxarSuli simindi dauTesiaT. sinamdvileSi, es iyo mogonili ambavi. monayoliT vici, rom trockistebs eZaxdnen. amisTvis daiWires da gadaasaxles. aseve, mamaCemis merab doliZis da mamidaCemis, medea doliZis, gadmocemiT vici, rom roca gadaasaxles, yvelas TiTo oTaxi gamouyves. ojaxSi aTi sulic rom yofiliyo, ar ainteresebdaT. yvelasTvis TiTo oTaxi iyo. Cemi ojaxi im dros sakmaod SeZlebuli yofila, TavianTi danazogi hqondaT waRebuli da 2500 kvadratuli metri yurZnis baRi iyides. saSualeba hqondaT, metic eyidaT, magram metis SeZenis ufleba ar hqoniaT. Cemi bebia da babua naTesavebs da megobrebs yovelTvis exmarebodnen. yvelas unawilebdnen yvelafers, rac gaaCndaT. 1953 wlis 3 ivliss gaTavisuflebis sabuTi misces. im dros Cvens saxlSi, maxinjaurSi, saidanac gadaasaxles, sxva ojaxi cxovrobda. gaiges dabrunebis ambavi da, ra Tqma unda, Camosvlamde dacales saxli. sanam gadasaxlebulebi iyvnen, Cveni babuis deda, 100 wlis dodo bebo datoves erT oTaxSi. is ojaxi ar aqcevda yuradRebas, magram Cemi erTi biZa, romelic ar gadaasaxles, uvlida mas. minda mamaCemzec mogiyveT. gadasaxlebaSi ver gaZlo, 12 wlis iyo, roca gamoipara, Camovida Tavis ojaxSi. . . Semdeg specialurad gamouSves yazaxeTidan ori kaci, romlebmac mamaCemi ukan daabrunes.
– Zalian didi saqme keTdeba neStebis dnm-is kvlevasTan dakavSirebiT. . . ra molodini gaqvT?
– STamomavlebs dnm-is analizi agviRes, mec da mamidasac. mamidaCemi didi gulisfancqaliT elodeba Sedegebs. Zalian unda, rom misi biZebis neStebi aRmoaCinon. albaT amiT simSvides hpoveben Cemi bebia-babuis da mamaCemis sulebi. es aris Zalian samadlo saqme.
– ramdeni xania, rac aqtiurad xarT CarTuli am kvlevebSi da amJamad ra etapze xarT?
– 2017 wlidan, rogorc ki xelvaCauris municipalitetis sakrebulos wevri gavxdi, aWaris `memorialis~ xelmZRvanels, baton zurab zaqariaZes Cemi aWaris televiziasa da radioSi muSaobis 21-wliani gamocdilebiT, am Temis win wamoweva-gapiarebaSi vexmarebodi. SeZlebisdagvarad, Cemi wvlilic Sevitane am saqmeSi. erToblivad daviwyeT aqtiuroba me da Cemi jgufis wevrebma. gansakuTrebuli madloba minda gadavuxado baton Tornike riJvaZes, romelmac Zalian didi wvlili Seitana rigi sakiTxebis mogvarebaSi.
– samomavlod ra gegmebi gaqvT?
– velodebiT pasuxebs da rac ki SegveZleba, sakrebulos wevrebTan erTad, yvelafers gavakeTebT. Cveni municipalitetis yvela sofelSi davdivarT, TiTqmis 64 sofelia da yvelgan STamomavlebs veZebT, sadac ki xeli migviwvdeba, sadac ki ramis Tqma SegveZleba, absoluturad yvelgan. am saqmeSi CarTulia xelvaCauris sakrebulos TiTqmis yvela wevri. Tu neStebis identificireba moxdeba da im adamianebs iseTi pativiT da RirsebiT davkrZalavT, rogoric ekuTvniT, es iqneba Zalian samadlo, saSviliSvilo saqme. Cven am kuTxiT yvelafers vakeTebT.

