დაცარიელებული სოფლები, გამოკეტილი სახლები. . .
oTar cinariZe 599 85 21 14 –
naxevar saukuneze metia SromiT saqmianobaSi var CarTuli, maTgan 47 welia Jurnalistad vmuSaob aWaris mTianeTSi. mravlis momswresa da mnaxvels kargad maxsovs is wlebi, roca qedis, Suaxevisa da xulos raionebSi Warbi SromiTi resursi iyo da maTi gayvana daiwyes jer aWaris zRvispireTis raionebSi, Semdeg guriis regionSi – nasakiralSi, narujaSi, laiTurSi, Sromis TemSi.
aWaris mTianeTidan mosaxleobis gayvanis procesma masobrivi xasiaTi 1989 wlis 19 aprilis stiqiuri movlenis Semdeg miiRo. saubedurod, mosaxleobis sxva regionebSi gayvanis procesi Tavidanve miznobrivi da marTuli ar iyo. gavixsenoT sofel wablanidan mosaxleobis gadayvana baTumSi arsebul sanatoriumebsa da turbazebSi. maSin gafuWebuli saqmis gamosworeba mxolod bolo dros gaxda SesaZlebeli, roca wablanelebs baTumSi mravalbiniani saxli auSenes.
stiqiisgan dazaralebuli da am movlenas nebsiT Tu uneblieT gayolili mravali ojaxis bedi ufro umarTavi gaxda qveyanaSi mimdinare politikuri procesebis fonze. aRaravis ecala javaxeTis zegansa da qvemo qarTlis, samegrelos soflebSi gadayvanili mosaxleobisTvis. mravali ojaxi iZulebuli gaxda, ukan dabrunebuliyo. igive javaxeTis zeganze – azmanaSi, okamSi, gogaSenSi, afniaSi, koTeliaSi, CunCxasa da ptenaSi TiTo Zroxis fasad gayides myarad aSenebuli saxlebi, rac xels aZlevda im eris warmomadgenlebs, romlebic rusulma reJimma 1829 wlidan, ZirZvel qarTul miwebze `daamkvidra~. isic aRsaniSnavia, rom wina saukunis 90-ian wlebSi merab kostavas sazogadoebam 60-ze met ojaxs ninowmindis raionis sofel spasovkaSi duxoborebis mier mitovebuli saxlebi SeuZina. mekeiZeebel vanaZeebs, miqelaZeebs lamis sicocxlis fasad daujdaT qarTul miwaze cxovreba. moZraoba `javaxqis~ lideri da Zmanni misni axlac ver itanen Sromismoyvare qarTvelebis iq cxovrebas. samagaliTod isic sakmarisia, Tu rogor gaauqmes ninowmindaSi arsebuli skola-pansioni. `javaxqis~ liderebs qveyanaSi gamouCnda mxardamWerebi yofili saxelmwifo damcveli nino lomjarias da sxvaTa saxiT. gulsatkenia, rom dRemde srulyofilad araa gadawyvetili ninowmindis soflebSi gadasuli ojaxisTvis miwebis sakuTrebaSi dakanoneba.
es wiaRsvla imitom dagvWirda, rom sazogadoebam kargad icodes aWaris mTianeTidan sxva regionebSi gadayvanili ojaxebis bedi. 10-ze meti gaveranebuli qarTuli sofeli (erisimedi, firosmani, vaziani, muxrovani, disveli, azmana, iveria, hereTiskari, xixani, axali dioknisi, maradisi) gaacocxles aWaridan gadasulebma da axlac agrZeleben cxovrebas. Suaxevis raionis soflebidan muxrovanSi gadasulma ramin daviTaZem, mindia abaSiZes, avTandil fevaZem da sxvebma kargad ician, Tu ra Zalisxmeva dasWirda sofelSi marTmadidebluri taZris agebas. es madliani saqme kidev ufro adre aRasrules disvelSi (bolnisis raioni). iqac wamyvani sityva bolnisis eparqiis mTavarepiskoposma meufe efremma (igi aWaraSia dabadebuli) da Suaxevelebma Tqves. taZari wminda andria pirvelwodebulis saxelobisaa. Suaxevelebi, xuloelebi axla taZarSi mosalocad xSirad midian. wels noember-dekembris gasayarze, 10-mde Suaxevelma moiloca bolnisis eparqiaSi. amiT adgilobrivi TviTmmarTvelobis xelmZRvanelebs mianiSnes, rom iq damkvidrebul ojaxebs meti yuradReba miaqcion.
mravals kargad axsovs is dro, roca axmetis, lagodexis municipalitetebis soflebSi aWaris mTianeTidan (yvelaze meti Suaxevidan) osebis mier gayidul saxlebSi 200-mde ojaxi gadaiyvanes. procesi sazeimo iyo, Semdgomi yuradReba – nulis toli. saarCevno kampania rom moaxlovdeba, aWaridan gadasuli ojaxebi maSin axsendebaT, sxva dros ki. . .
misasalmebeli iyo Suaxevis municipalitetis yofili meris fridon futkaraZis gasvla adgilobrivi kulturisa da xelovnebis muSakebTan erTad qvemo qarTlis teritoriebze mcxovreb ojaxebTan. samcxe-javaxeTis, TrialeTis, qvemo qarTlis, kaxeTis, qarTlis soflebSi gadasulebis xSiri stumaria da maTi problemebiT interesdeba parlamentari anzor bolqvaZe.
qveynis sxva regionebSi gadasulebs garkveuli problemebi SeeqmnaT aslan abaSiZis reJimis wlebSi. centrisa da regionis dapirispireba uaryofiTad aisaxeboda sxva regionebSi mcxovrebTa pirobebze. saWiro da miznobriv moZraobas daudo saTave maSin Suaxevis raionis gamgebelma anzor gogitiZem. guriis regionSi, kerZod Sromis TemSi, megobrobisa da keTilmezobluri urTierTobebis RonisZiebebi gamarTa. wavida anzor gogitiZe Suaxevidan da mis mier wamowyebul am RonisZiebas gamgrZelebeli aRar hyolia.
gazeTi `aWara~ xSirad exmaureba aqedan gadasulebis problemebs, rasac xSirad konkretuli saqmeebic mohyveba xolme.
miwisadmi gonieri damokidebuleba aqvT aWaris mkvidrT, radgan nayofieri miwebis nakleboba aq odiTganve problema iyo. swored rom miwis gonieri gamoyenebiT aawyves cxovreba walkis, marneulis, ninowmindis, lagodexis, gardabnis municipalitetebSi gadasulebma. spasovkis mkvidri iyo avRaneTis brZolebis veterani, mekeiZeebeli rezo cinariZe. man SesaniSnavi meurneoba moawyo da Tbilissa da baTumSi sacxovrisi gaiCina. vidre aWaridan, kerZod, sofel maxalakiZeebidan (Suaxevi) lagodexis raionis sofel areSferanSi damkvidrebulebma kartofili ar daTeses, manamde am kulturis movla-moyvaniT aravin dainteresebula. adre analogiuri situacia guriaSic iyo.
mosaxleobis gayvana aWaris mTianeTis soflebidan axlac grZeldeba stiqiuri movlenebis gamo. stiqia, migracia aWaris mTianeTis soflebs acarielebs. 20-25 wlis win iSviaToba iyo gamoketili saxlebi, gaveranebuli ezoebi. soflebis dacarielebas, skolebSi moswavleTa ricxvis kleba mohyva. dacarielda foTaros, ZaRianis, nagomaris, dargulas, okisis, zekaris, mTisubnis, goras, baris, zeda maxalakiZeebis ubnebi da gauqmda iq arsebuli dawyebiTi skolebi. iyo wlebi, roca SuaxevSi 35 dawyebiTi skola moqmedebda. axla maTi (skola-filialebi) raodenoba 14-mdea dasuli. 30-mde moswavle darCa iseT did skolebSi, rogoric iyo: oladauris, uCambis, tbeTis, (inwkirveTi) skolebi. 3 moswavlea gogaZeebis skolaSi, sadac erT dros 130-ze meti bavSvi iyo. Aarada, skolebis SenarCuneba soflebSi yvelas samoqmedo programadaa qceuli, rac materialuri bazis gaumjobesebiT dasturdeba.
brma unda iyo, rom ver dainaxo is yuradReba, rac am etapze aWaris mTianeTis soflebs eqceva. centrebis keTilmowyoba, gamarTuli sagzao infrastruqtura, sportuli moednebi, wyalsadenebi TiTqmis yvela sofelSia. ukve gaCnda marnebi, saojaxo sastumroebi. . . kargia, rom rigi Tanadafinansebis programebi moqmedebs, Tumca igi yvelasTvis xelmisawvdomi araa, mxolod erTeulebi sargebloben, radgan Zalian bevri barieria gadasalaxi. kargi iqneba, municipalitetebis doneze Seiqmnas samsaxuri, romelic koordinacias gauwevs programebiT sargeblobisTvis saWiro dokumentaciis warmoebas.
turizmis ganviTarebasac meti yuradReba unda miaqcion. mTebSi (Taginuri, Roma, Ciruxi, beSumi, zotiyeli) arsebuli turistuli lokaciebis msgavsad, soflebis siaxlovesac unda gaCndes turistuli obieqtebi. meti Tanxebis gamoZebnaa saWiro istoriuli da kulturuli Zeglebis movla-SenaxvisTvis.
adgilobrivi municipalitetebis biujetSi meti Tanxa unda gamoiyos siRaribis zRvarze myofi ojaxebis dasaxmareblad. kargia qedelTa iniciativa, roca ubinao ojaxebs axal saxlebs uSeneben. wlebia, Suaxevis municipalitetSic Zveli saxlebis axliT Canacvlebis programa moqmedebs, magram kidev meti Tanxis mobilizebaa saWiro.