,,ციტრუსკომბინატის აშენება აჭარის მოსახლეობას ,,ოქროს რთველს” დაუბრუნებს”
is, Tu raoden didi mniSvneloba aqvs saqarTvelosTvis citrusis moyvanas, sadavo araa. Zvel da saSualo Taobas kargad axsovs, sabWoTa periodSi aWara-guria-samegrelos mosaxleobisTvis citrusebis uxvi mosavali Semosavlis rogori wyaro iyo
`oqros rTvelis~ nayofis realizacia aravis uWirda da es kidev ufro sasurvelsa da sarfians xdida am kulturis movla-patronobas. mosaxleoba moyvanil citrusis nayofs mtkice fasebSi abarebda da imdeni mogeba rCeboda, rom gaweuli Sroma wyalSi Cayrilad ki ar CaeTvala, friad kmayofili darCeniliyo Tavisi jafis SedegiT. saxelmwifosTvisac mogeba mohqonda citrusis uxv mosavals, mosaxleoba ki imdenad iyo dainteresebuli am kulturis moyvaniT, rom sakarmidamo nakveTebSi TiTqmis yvela xexili da bostneuli citrusiT Caanacvla.
es suraTi warsulSi darCa. samwuxarod, dRes citrusis moyvana wamgebian saqmed iTvleba. garda imisa, rom nel-nela nadgurdeba citrusis baRebi da Cveni kuTxis mosaxleobisTvisac ki misi nayofis SeZena sakmaod rTuli gaxda, am kulturis realizaciis gzebis dakargvam mkveTradD imoqmeda aWaris mosaxleobis keTildReobazec.
ra uSlis xels, rom citrusi kvlav gaxdes aWaris mkvidrTa Semosavlis erT-erTi mniSvnelovani wyaro? ratom ver vpoulobT narinjisferi mosavlis gasaRebis gzebs da ver vexmarebiT glexebs am produqciis moyvana-realizaciaSi? vfiqrobT, es erT-erTi aqtualuri Temaa dReisTvis, amitom xSirad mivubrundebiT. sanam konkretul SekiTxvebs specialistebsa da ama qveynis Zlierebs davusvamT, kvlav gvinda, gavesaubroT citrusis moyvanis, movla-patronobis did gulSematkivars, momsaxurebis sferos damsaxurebul muSak omar SamiliSvils, romelic Zalian cdilobs am sakiTxis win wamowevas Tavisi kuTxisa da qveynis sakeTildReod. es kargad Cans masTan Cvens adrindel interviuebSic.
– modiT, kidev erTxel gavixsenoT, ratom iyo citrusis moyvana ramdenime aTeuli wlis winaT momgebiani?
– diax, swored imitom, rom uaRresad momgebiani iyo, qobuleTisa da xelvaCauris raionebis mosaxleobas sakarmidamo nakveTebSi mxolod citrusi hqonda gaSenebuli. am kulturis movla-patronobaSi glexebs saxelmwifo exmareboda, ufasod aZlevda mineralur da organul sasuqebs. weliwadSi 4-jer ufasod Seuwamlavda xolme citruss, mosavalsac saxelmwifos abarebda da gvariani Semosavalic hqonda rogorc mosaxleobas, ise qveynis biujets. am SemosavlebiT mosaxleoba saxlebs aSenebda, avtomanqanebsa da sxva qonebas yidulobda, welgamarTulad cxovrobda, wlidan wlamde hyofnida miRebuli anazRaureba. marto qobuleTisa da xelvaCauris raionebSi muSaobda citrusis gadasamuSavebeli 12 pavilioni da damzadebis 42 punqti. erTi pavilioni dRe-RameSi 80-100 tona citruss axarisxebda da sxvadasxva qveyanaSi sarealizaciod gzavnida. damzadebis punqtebis daxmarebiT dReSi 12 aTas tonaze meti citrusi mzaddeboda da vagonebiT miemarTeboda daniSnulebis adgilebze. aseve, xdeboda citrusis gacvla sursaTze, samrewvelo da sameurneo saqonelze, avejze da sxva. sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg mosaxleoba marto aRmoCnda Tavis meurneobasTan, daiSala da TurqeTSi gaiyida SemfuTavi pavilionebi, gauqmda damzadebis punqtebi im imediT, rom axali xelisufleba ukeTess aaSenebda. glexs ar hqonda saSualeba, sakuTari TanxiT SeeZina mineraluri sasuqebi, ar SeeZlo citrusis Sewamvla, ar hqonda citrusis yuTebis SeZenis SesaZlebloba… glexs, fermers uTxres, rom citrusi sadac da rogorc undoda, ise gaeyida, damoukideblad moevlo citrusisTvis.
– sabazro ekonomikaze gadasvla ase uxeSad ar SeiZleboda, saxelmwifos kooperaciis, citruskombinatisa da, saerTod, damzadebis sistemis gauqmebis Sedegebze unda efiqra. . .
– aseTma damokidebulebam gamoiwvia is, rom fermerma, glexma aRar icis, sad waiRos tonobiT citrusi. saxlSi misi Setana da dawyoba SeuZlebelia, radgan sakmarisi adgili ar aqvs. warmoidgineT, ra farTobia saWiro 10-15 tona citrusis dasawyobad, dasaxarisxeblad. amas resursi sWirdeba. 5-10-15-20 tona citrusis gadarCevas ramdeni muSa SeZlebs, ramden dros waiRebs es procesi? ramdeni yuTia saWiro SesafuTad? ra Tanxa dasWirdebaT amisTvis? muSa gadarCevisTvis 40-50 lars iTxovs DdReSi. sad iSovos glexma amdeni fuli da, rac mTavaria, Semdeg sad Caabaros?! 1 kilogrami citrusis moyvana-dabinaveba glexs 4-5 lari ujdeba da 40-50 TeTrad hyidis, wvenebis saamqro ki 20 TeTrad ibarebs. arada, erTi litri sufTa citrusis wvenis fasi saerTaSoriso bazarze 50-55 laria. Ddamzadebis punqtebi umaRlesi xarisxis erT kilogram citruss 60 TeTrad ibarebs, yvelaze dabali xarisxis citrusic ki ar unda Rirdes ase iafi, radgan, rogorc giTxariT, misi moweva aTmagad Zviri jdeba. damzadebis punqtebSi amgvar sayvedurebze gvpasuxoben, rom glexebi am fasad abareben, ZaliT ki ar varTmevTo, magram aravin ambobs, rom glexs, ubralod, sxva gza ar rCeba. sad waiRos, Tu ar Caabara yvelaze uxarisxo citrusis (`enesis~) fasad `superi~, gadayaros?! RmerTma daifaros da, citrusis baRebic gaCexos?! 2020 wels glexebis sixaruls sazRvari ar hqonda imis gamo, rom mandarinis mosavali ar iyo. wels mandarinma unda gamoisxas da glexebs guli uskdebaT, radgan ar ician, sad waiRon amdeni citrusi.
– paradoqsia, glexs uxvi mosavali aRar axarebs?
– diax! sabWoTa periodis `oqros rTveli~ tanjva-wamebis rTvelad gadaiqca. aseT mdgomareobaSia mosaxleoba 30 welia. miatoves sakarmidamo nakveTebi, ojaxebi da sazRvargareT wavidnen samuSaod, monebiviT Sromoben ojaxebis gadasarCenad. ra eSveleba Cvens mosaxleobas? 30 welia, ver moiZebna gamosavali. xelisuflebam ise unda warmarTos muSaoba, rom mosaxleobis yofa-cxovreba gaumjobesdes, Sromis pirobebic Seeqmnas da Sesabamisi anazRaurebac hqondes. xalxi normalurad unda cxovrobdes, saarsebo saSualeba hqondes. emigrantebi dabrundnen sakuTar ojaxebSi.
– Tqveni azriT, ra SeiZleba gakeTdes amisTvis?
– xelisuflebam aaSenos citruskombinati, sadac dasaqmebuli iqneba 1000-1500 adamiani. igi imuSavebs wlis ganmavlobaSi. glexebi specmanqanebiT taris gareSe datvirTaven mandariniT, Caitanen kombinatSi da damxarisxebel bunkerSi moaTavseben. glexi xelze miiRebs qviTars an Tanxas, wava saxlSi da tkbilad daiZinebs. arc citrusis saxlSi Setana mouwevs da arc misi gadarCeva. pirdapir plantaciidan dadgenil mtkice fasebSi Caabarebs. `superi~ transportirdeba da gaiyideba sazRvargareTis qveynebSi, saSualo mandarini Seinaxeba kombinatis macivrebSi, `enesidan~ daiwureba wveni. citrusis sufTa wvenidan damzaddeba sxvadasxva sasmeli, spirti da gaiyideba. saSualo mandarinidan mTeli wlis ganmavlobaSi, axal sezonamde, damzaddeba kompotebi, murabebi, jemebi, Sampanuri, liqiori da mravali sxva produqcia. citruskombinati Caibarebs ara marto citruss, aramed kivis, romelic aseve, mohyavT Cvens kuTxeSi, magram versad abareben. kividan gamodis samkurnalo wveni. mas iyeneben kulinariaSi, amzadeben konservebs, kompotebs, Rvinos da sxva mraval nawarms.
– albaT kidev bevri saxeobis xilis Cabareba iqneba SesaZlebeli, riTac aWaris mosaxleobis mniSvnelovani nawili ixeirebs. . .
– ra Tqma unda, aWaraSi bevri saxeobis xilia. Caabareben kombinats bunebisgan naboZeb gareul wyavs, msxals, vaSls, tyemals, marwyvs, mocvs, wabls, mayvals da sxva. . . A TavianT sakarmidamo nakveTebSi moyvanil yvelanair xexilsac, kerZod: vaSls, msxals, tyemals, yurZens, leRvs, atams, wyavs, wabls da sxva. citruskombinats eqneba yvela saxis xexilis sufTa naturaluri wveni, gamouSvebs yvela saxis limonaTs, sxva sasmelebs: Rvinos, arays, liqiors, Sampanurs, koniaks, samedicino da teqnikur spirts, sxva mravali dasaxelebis produqcias. mosaxleobac da saxelmwifoc miiRebs garkveul Semosavals. glexebi amoisunTqaven, qveyana daibrunebs `oqros rTvels~.
– Cvens kuTxeSi arsebuli samkurnalo mcenareebisganac aseve SeiZleba didi sargeblis miReba rogorc mosaxleobisTvis, ise saxelmwifosTvis?
– diax, Cven amazec araerTxel gvisaubria da siamovnebiT vityvi kidev erTxel, rom samkurnalo mcenareebis miReba-gasaRebis bazis gaxsna didi da kargi saqme iqneba glexisTvisac da regionisTvisac. Cvens qveyanaSi 1500-ze meti samkurnalo mcenarea, romlebisganac damzaddeba wamlebi. sabWoTa periodSi `aWarkoopkavSirSi~ Sedioda aRniSnuli samkurnalo mcenareebis miReba-realizaciis baza. yovelwliurad mzaddeboda didi raodenobiT samkurnalo mcenareebi, maT Soris: tabela, xbos Subli, ukvdavas yvavili, xarisSubla, gvirila, mocvi, mocvis foToli da sxva mravali erTwliani mcenare. Tu isini adamianis sasargeblod ar gamoiyene, erT weliwadSi lpeba da neSompalad iqceva. arada, maTi gacvliT ucxoeTidan SeiZleba miviRoT – Zvirfasi aveji, sasursaTo, samrewvelo da sameurneo saqoneli.. yovel SemTxvevaSi ase xdeboda avadmosagonari sabWoeTis wlebSi. SesaZlebelia ucxoeTis qveynebs mivyidoT samkurnalo mcenareebi. adre Tu didi moTxovna iyo maTze, axlac iqneba. maT samkurnalo Tvisebebi namdvilad ar daukargavT. aWarkoopkavSiri samkurnalo mcenareebis realizaciiT sazRvargareTidan iRebda zemoT CamoTvlil Zvirfas saqonels, romelsac saolqo komiteti mowinave muSakebze anawilebda.
– ar vici, ras ityvian soflis meurneobis specialistebi, Tumca saeWvo ar meCveneba, rom amgvari sawarmoebis gaxsna, marTlac, sargebels moutans aWaris mosaxleobas. saqme isaa, ra sirTuleebTan SeiZleba iyos maTi gaxsna dakavSirebuli?
D- sxvaTa Soris, saTanado materialur-teqnikuri baza arsebobs da gamocdili specialistebic gvyavs. ase rom, Tavisuflad SeiZleba samkurnalo mcenareebis damzadeba da misi realizacia, rac, merwmuneT, did Semosavals gauCens soflis mosaxleobas da saxelmwifosac. Tu aWaris soflis meurneobis saministro ganixilavs citruskombinatis aSenebis da samkurnalo mcenareebis damzadeba-realizaciis sakiTxebs da sTxovs aWaris mTavrobas saTanado RonisZiebebis gatarebas, ara mgonia, raime sirTule warmoiqmnas. Cemi azriT, aWaraSi citruskombinati unda aSendes aWaris mTavrobis xelSewyobiT, soflis meurneobis programiT, riTac mosaxleobas daubrundeba `oqros rTveli~. Tu mas ucxoeli investori aaSenebs, is mxolod dadgenil gadasaxadebs gadaixdis, xolo milionobiT mogeba darCeba ucxoels da ara Cvens qveyanas. SeiZleba citruskombinati gadaeces soflis meurneobis saministros, romelsac eqneba soflis meurneobis produqtebis Sesyidvis, miReba-Cabarebisa da realizaciis sammarTvelo da Sewydeba mosaxleobis tanjva-wameba. ai, esaa mTavari amocana, amis gadawyvetas elodeba Cveni mosaxleoba, rac unda Seasrulos aWaris xelisuflebam.
marina miTaiSvili