ეშრეფ ილმაზი მახარაძე – ქართველობის, როგორც ეროვნულობის, მცნება განვითარების ახალ სიმაღლეზე უნდა ავიყვანოთ
oTar cinariZe 599 85 21 14
TurqeTis respublikaSi mcxovrebi qarTvelebi DdRiTi dRe interesdebian qarTuli wera-kiTxvis SeswavliT. jer Tavad swavloben qarTuls da Semdeg qarTuli kulturis, qarTuli enis centrebs aarseben. erTeulebma qarTul da Turqul enebze wignebis gamocemac daiwyo. maT Sorisaa eSref ilmazi, ukve goderZi maxaraZe. 70 wels gadacilebuli, boRaziCis universitetSi qarTuli enis leqtorad muSaobs da mSobliuri qarTuli enis popularizacias eweva. igi Cveni stumaria.
– davibade qalaq arTvinSi, 1950 wels. Turquli enisa da literaturis fakulteti anadolus universitetSi davamTavre. sxvadasxva skolaSi specialobis mixedviT vimuSave. 16 weli stambolis teqnikur universiteSi gavatare. Aam wlebs uqmad ar Cauvlia, var 3 wignis avtori. qarTulidan Turqul enaze vTargmne daviT maRraZis leqsebis krebuli `salve~ da `jakomo ponti~. 2008 wlis aprilSi safuZveli Cavuyare qarTuli kulturis centrs, 2014 wlis noemberSi stambolSi davaarse qarTuli enis centri da saTave davude qarTuli enis centris biuletenebis gamoqveynebas.
– ukve samzeozea Tqveni axali wigni `ilias kvalze~, romelic orenovnavania…
– am wignis wera 17 wlis win daviwye. Ppensionerma pedagogma miznad davisaxe, qarTuli enis samsaxurSi Cavmdgariyavi, sazogadoebriv-kulturuli saqmianoba damewyo. Ppirvel rigSi, mSobliuri dedaena Seviswavle. TurqeTSi gvyavda ilia WavWavaZis sadari pirovneba axmed ozqan melaSvili. Mman did erovnul saqmeebs daudo saTave. Mmisi moRvaweoba mimarTuli iyo TurqeTis qarTvelobaSi erovnuli TviTSegnebis gaRviZebisken, rac ilia WavWavaZis msgavsad, sicocxlis fasad daujda. swored amitom, mizanSewonilad miviCnie, wignis saTauri yofiliyo `ilias kvalze~. Ees wigni pirveli cdaa, SesaZloa xarvezebic hqondes, magram imedia, momavalSi gamovasworebT.
– sakmaod Sinaarsiani iyo Tqveni gamosvla 17 wlis win Tbilisis saxelmwifo universitetSi, diasporis konferenciaze. qarTvelma sazogadoebam pirvelad maSin gagicnoT. Mmokled gviambeT am gamosvlis Sesaxeb.
– sityva mokiTxviT daviwye. TurqeTis qarTvelebis saxeliT maSin sazogadoebas gavacani Cemi idea, qarTuli wera-kiTxvis Semswavleli kursebis gaxsnis Sesaxeb. pirvelad gavaxmiane `saqarTvelos Tanamegobrobis asociaciis~ saqmianoba, aRvniSne Tbiliseli pedagogis manana gurgeniZis damsaxureba, romelic stambolSi qarTul enas aswavlida. moviTxove, rom CvenTvis Zvirfasi sityvebi `saqarTvelo~ da `qarTveli~ Turqebsac analogiurad gamoeTqvaT da ara ise, rogorc `gurjistani~ da `gurji~.
– stambolSi qarTuli kulturis da qarTuli enis centrebi Tqveni iniciativiT daarsda. maT rolsa da mniSvnelobze ras gvetyviT?
– qaTuli kulturis centris daarsebiT, TurqeTSi mcxovrebi qarTvelebi, gaeros SeTanxmebaze dayrdnobiT, sityvis uflebisa da Tavisuflebis AaRiarebis dacvis moTxovnebs SevuerTdiT, rac aucilebeli iyo. axmed melaSvilis mier dawyebuli, qarTvelobisa da dedasamSoblos gacnobis saqme, maSinac da axlac, maRal safexurze ayvanas moiTxovs. TurqeT-saqarTvelos Soris urTierTobebis ganxilvisas, roca vexebiT enisa da kulturis problemebs, SeuZlebelia ar vTqvaT enis asimilaciis Sesaxebac. qarTuli ena bunebriv asimilacias ganicdis da es aisaxeba `qarTuli kulturis centrzec~ da adgilobriv inteligenciazec. Tanamedrove emigrantebi enisa da kulturis dacvis mxriv, gacilebiT rTul mdgomareobaSi arian, vidre adrindeli muhajirebi. Aamis saukeTeso magaliTi Cven varT, vinc vsaqmianobT stambolშi, bursaSi, sinopSi, baliqesirSi, adafazarsa da sxva qalaqebSi. Qqalaquri cxovrebis swrafi ritmi gavlenas axdens enis, kulturisa da tradiciebis siwmindeze. qarTvelobis, rogorc erovnulobis, mcneba ganviTarebis axal simaRleze unda aviyvanoT. Cveni organizaciis mizania enis ardaviwyebisTvis, misi swavlebis, gavrcelebisa da dacvisTvis zrunva. Mmomaval Taobebs mdidari qarTuli kultura unda gavacnoT. eris kultura rom gaicno, pirvel rigSi, misi ena unda icode.
– dedaenaze Tqveni Sexeduleba?
– didi SenaZenia, rom qarTvelebs gvaqvs dedaenis dRe – 14 aprili. me dedaenas aseTi ganmarteba mivusadage: dedaena Tavdapirvelad da uaxlovesi garemodan, Semdeg ki garSemo wresTan, urTierTobebidan, sazogadoebasTan mWidro kavSirSi Camoyalibebuli qvecnobieria. cnobili danieli lingvisti soto jefersoni mas ase ganmartavs: ena aris dedis ena, romelzec irgvliv saubroben. Cveni mSobliuri enis ganviTarebisa da dacvisTvis, saWiroa misdami pativiscema.
– axlo urTierToba gqondaT qarTvelolog tariel futkaraZesTan…
– batoni tarielis zrunva qarTuli enis dacvaze fasdaudebelia. igi CvenTan xSirad Camodioda. Mmisi da saRad moazrovne qarTvelebis ZalisxmeviT, ramdenime qalaqSi qarTuli enis Semswvleli kursebi gaixsna. tariel futkaraZe Tvlida, rom kidev metis gakeTeba iyo saWiro.
– Tqvens ojaxSi mSobliuri enisadmi ra damokidebulebas iCendnen?
– ojaxi yvelafris sawyisia da aq yvelani qarTul enaze vsaubrobdiT. Turquli ena arTvinis vilaeTis sofel Cuquris skolaSi viswavle. Cemi mizania im teritoriebze, sadac qarTvelebi kompaqturad saxloben, qarTuli ena skolebSi iswavlebodes. 1993 wels, roca Tbilisis metroSi qarTul enaze movismine informacia, maSin ufro gaviTavise mSobliuri enis mniSvneloba. Zalian ganvicdi, rom bevr obieqtze inglisurenovani warweraa da ara qarTuli. msoflioSi 14 damwerlobaa da maT Sorisaa qarTuli, romelsac dacva sWirdeba. Ddidi survili maqvs, rom Turqma xelovanebma da saerTod, xalxma SoTa rusTavelis, ilia WavWavaZis, akaki wereTlis, vaJa-fSavelas da sxva gamoCenili qarTveli mwerlebis Semoqmedeba gaicnos. qarTuli enis Semswavlel kursebze yovel wels 15-20 adamians vacnobT qarTul anbans, Aanu Cven mraval TurqeTel qarTvels vaswavleT qarTuli ena da vaCveneT axali gza. Aaqve minda aRvniSno qedeli qalbatonis meri diasamiZis didi Rvawli. sirTuleebi gvqonda da kidev gvaqvs. gvWirdeba saqarTveloSi, Tundac TurqeTSi moRvawe qarTveli biznesmenebis Tanadgoma.
– TurqeTis mTavrobis mxardaWera Tu gaqvT?
– ki, rac misasalmebelia. Kkanoni dedaenis swavlebis Sesaxeb kargia, magram skolebSi qarTuli enis maswavleblebis naklebobaa. Aar gvaqvs saWiro dafinanseba msoflio donori organizaciebidan.
– intervius maxaraZeTa sagvareulo Sekrebaze viwerT. ra adgils daiWers es Sekreba Tqvens momaval saqmianobaSi?
– namdvilad ar vicodi, Tu gvarSi filosofos mixeil maxaraZis, maTematikos SoTa maxarZis, politikos mixeil maxaraZis saxiT aseTi warmatebuli adamianebi gvyavda. rogorc saqarTvelos mweralTa SemoqmedebiTi kavSiris wevri, metad davuaxlovdi mweral akaki maxaraZes, poet zviad maxaraZes, abulaZeTa sagvareulos eTnarq vaxtang abulaZes, mwignobris xelmZRvanel manana wulukiZes. saqarTveloSi Camosvla axali megobris, Tanamoazris SeZena yovelTvis mixaria. Mminda Tqveni gazeTis mkiTxvels ramdenime striqoni Cemi leqsidan `Cemo dedav, saqarTvelo~ gavacno:
Aager mipova, Senma Svilma,
Mmkerdidan mowyvetilma.
gTxov, natkeni guli gamimrTelo,
Cemo dedav, saqarTvelo!
SeCivleba ara maqvs, gana?
Ddedas veZaxdiT: ana!
Kki vicodiT ramdenime simRera,
`jilveloi~ da `didovnana~.